Mitt Romney, ông là ai?
Đó là câu hỏi được nêu lên thường xuyên những ngày này, ở Mỹ cũng như với những người quan sát Mỹ trên khắp thế giới. Tại sao người đàn ông này lại được đảng Cộng hòa giới thiệu làm ứng viên Tổng thống vào thời điểm rất gần tới ngày bầu cử tháng 11?>> Cuộc chạy đua vào Nhà Trắng đã định hình
Ở hầu hết các nước, điều thường thấy là một nhóm nhỏ cá nhân được chấp nhận như lãnh đạo của quốc gia. Họ chiếm lĩnh vũ đài quốc gia trong hàng thập kỉ, tích cực tham gia vào các cuộc tranh luận về chính sách quốc gia. Họ đã chứng minh được năng lực vượt trội của họ so với những người khác trên phạm vi quốc gia cũng như mài sắc bản năng chính trị của họ. Nhưng nước Mỹ không vận hành theo cách như vậy. Không một ai, cá nhân hay nhóm tinh hoa đảng phái thực sự kiểm soát quá trình mà các ứng viên tổng thống được đề cử tại Mỹ. Và do đó, không phải hiếm khi một đảng "thu nạp" người ngoài, một người không có chút kinh nghiệm hoặc chỉ có một chút ít trong quản trị quốc gia, một người lạ đối với nhân dân Mĩ.
Và đây - cuộc đua 2012. Mitt Romney đã tranh cử cho vị trí ứng viên tổng thống của đảng cộng hòa với không nhiều kinh nghiệm trong quản trị quốc gia như những người khác khi họ bắt đầu cuộc đua cho vị trí lãnh đạo này, Jimmy Carter, Ronald Reagan, Bill Clinton, George W. Bush.
Romney đã là nhân vật của công chúng ở Mỹ hơn một thập kỉ, nhưng phần nhiều không được biết đến. Đó là sự thật mang tính nguyên tắc trong tiểu sử cá nhân của Romney.
 |
| Ảnh: AP |
Romney tốt nghiệp ĐH Brigham Young và nhận bằng luật và kinh tế tại ĐH Harvard. Sau đó, ông bắt đầu sự nghiệp kinh doanh cực kì giàu có và thành đạt ở Boston, Massachusetts. Ông sớm trở thành CEO của Bain and Company, nơi mà ông đã vực dậy một công ty thua lỗ trở nên mang lại lợi nhuận lớn. Sau đó, Romney thành lập một công ty phái sinh, Bain Capital, chuyên đầu tư tài sản cầm cố tư nhân. Thành công của Bain Capital mang lại tài sản lớn cho Romney, đến nay khoảng 250 triệu USD.
Năm 1994, ông rời công ty, thử nghiệm trong lĩnh vực chính trị. Ở Massachusetts, ông đã giành thắng lợi trở thành ứng viên cộng hòa trong cuộc đua ghế thượng nghị sĩ với Ted Kennedy, biểu tượng chính trị của Massachusetts trong cuộc đua tái cử của ông.
Massachusetts là một trong những bang tự do nhất của Mỹ và họ ủng hộ đảng Dân chủ. Để thắng cử ở bang này, những thành viên của đảng Cộng hòa thường phải giữ quan điểm khá gần với quan điểm tự do của đối thủ Dân chủ và khác xa quan điểm phổ biến của các ứng viên Cộng hòa ở các bang khác trên nước Mỹ. Đơn cử, trong chiến dịch tranh cử năm 1994 Romney thường xuyên thể hiện sự ủng hộ với nữ quyền trong việc cho phép phá thai cũng như ủng hộ các biện pháp quản lý súng, điều khác xa với hầu hết các ứng viên Cộng hòa. Nhưng ngay cả như vậy cũng không đủ để Romney vượt qua sự nổi tiếng của Kennedy và ông đã thất bại thảm hại.
Romney rời Bain năm 1999, để làm trưởng ban tổ chức Olympics Mùa đông 2002 ở thành phố Salt Lake, Utah. Tại đây, ông tạo dựng uy tín như là một nhà quản trị hiệu quả, biến một Olympics rắc rối mang lại lợi nhuận cho thành phố. Sau đó Romney bắt đầu kế hoạch vận động cho vị trí Thống đốc Massachusetts vào 2002, mà ông đã giành thắng lợi.
Romney giữ vị trí này trong 4 năm. Làm việc với hệ thống hành pháp bang do đảng Dân chủ chi phối, ông đã quản lý để giảm thiểu thâm hụt ngân sách bang bằng cách cắt giảm chi tiêu chính phủ và tăng thuế. Ông cũng đưa ra sáng kiến về chương trình chăm sóc y tế sáng tạo vốn đã trở thành hình mẫu cho chương trình mà Tổng thống Obama đề xuất và được Quốc hội thông qua năm 2010.
Romney đã chọn không tìm kiếm nhiệm kỳ hai ở Massachusetts và thay vào đó, bắt đầu cuộc đua cho vị trí ứng viên tổng thống của đảng Cộng hòa năm 2008. Ông cũng là ứng viên cạnh tranh ở các bang chủ yếu năm đó nhưng cuối cùng thất bại trước John McCain. Tuy nhiên, điều đó chỉ làm gián đoạn sự theo đuổi của Romney cho chiếc ghế tổng thống. Sau khi thất bại trước McCain trong tổng tuyển cử, Romney đã tuyên bố rõ rằng ông sẽ là ứng viên của năm 2012. Và đây, Romney - ứng viên tổng thống của đảng Cộng hòa.
Nhưng câu hỏi vẫn còn để ngỏ: Người đảng Cộng hòa lựa chọn thực sự là ai? Ông thực sự tin vào điều gì? Và ông muốn hoàn thành mục tiêu nào một khi được bầu làm tổng thống? Những câu hỏi quan trọng này sẽ là chủ đề cho bài viết tiếp theo.
G. Calvin Mackenzie*
* Tác giả là giáo sư chính trị học nổi tiếng của ĐH Colby, Hoa Kỳ. Ông hiện là một học giả của chương trình Fulbright ở Việt Nam.
