Người mẹ chính là nơi nương tựa vô cùng vững chãi cho mỗi đứa con sau mỗi lần vấp ngã; là nơi mỗi người con như chúng ta có thể thổ lộ mọi điều thầm kín; là hình ảnh thu nhỏ của những ước mong, những khát khao thanh bình và hạnh phúc; là nguồn động viên; là tình yêu; là cả những day dứt, dằn vặt, trăn trở; là niềm tự hào chính đáng của một con người.
Con đi trọn kiếp con người
Cũng không đi hết những lời mẹ ru
(Nguyễn Duy)
Trong vô vàn mối quan hệ tình cảm hết sức tinh tế, phức tạp và phong phú của con người, thì tình cảm cao quý nhất, thiêng liêng nhất và vĩnh cửu nhất, có lẽ, bao giờ cũng là tình mẫu tử. Những người mẹ, ai đã chẳng từng một lần mang nặng đẻ đau, từng vắt cạn kiệt dòng sữa đời mình nuôi con khôn lớn?... Và những người con, có mấy ai lại không lớn lên bên những lời ru à ơi, trong vòng tay cưu mang ưu ái của mẹ mình? Phải chăng tình mẫu tử chính là tuổi thơ của loài người còn sót lại:
Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
Miệng nhai cơm búng, lưỡi lừa cá xương
Sau hàng loạt những thử nghiệm và quan sát, trong các công trình khoa học của mình, nhiều nhà khoa học Mĩ và Pháp đã khẳng định rằng, từ trước khi đứa trẻ biết nói, thậm chí ngay từ khi còn nằm trong bụng mẹ, giữa đứa trẻ và người mẹ đã có một mối quan hệ giao tiếp hết sức đặc biệt, gọi là sự giao tiếp tiền ngôn ngữ. Khi quá trình giao tiếp đó diễn ra (và bao giờ cũng diễn ra một cách thường xuyên), người mẹ có thể cảm nhận được những thông điệp, những biểu hiện phong phú của các sắc thái tình cảm, những nhu cầu vật chất tinh thần và cả những thái độ (như sự tin tưởng, trách móc)… từ phía con mình. Ngược lại, đứa trẻ cũng có thể nhận được những tín hiệu tương tự từ phía người mẹ như sự âu yếm, sự bao dung…(tất nhiên, điều này chỉ diễn ra đối với những bào thai từ tháng thứ 6 trở lên). Ở mọi nơi trên thế giới, đối với mọi dân tộc, mọi màu da, mọi tín ngưỡng, tôn giáo, đẳng cấp…tình mẫu tử đều được bắt đầu như thế và đều đồng hành với đa số kiếp người cho tới tận ngày nhắm mắt xuôi tay. Thì ra, tình mẫu tử có thể bao dung được cả loài người, nó không có tuổi; và dù xét ở góc độ thời gian hay không gian, nó cũng luôn là thứ tình cảm không có biên cương.
Ngay ở loài vật, tình mẫu tử cũng vô cùng cao quý, thiêng liêng, cũng khiến con người xúc động. Các nhà khoa học Nga và Mĩ kể lại rằng, ở vùng Bắc cực, có một loài chim thường sinh nở vào mùa tuyết phủ. Không thể kiếm được thức ăn cho con trong môi sống khắc nghiệt, những người mẹ - những con chim tội nghiệp và dũng cảm ấy - tự dùng mỏ rỉa thịt của mình để mớm cho con. Thời gian qua đi, cái lạnh giá cũng dần qua, khi những đứa con lớn dần lên, cũng là lúc những con chim mẹ đã hiến trọn thân mình vì con ấy gục ngã vì kiệt sức, khắp người bê bết máu.
Và đây, ngay ở Việt nam, cũng có những con chim yến (yến hàng – tên khoa học viết theo tiếng Latinh là Collocalia fuciphaga germanicuts), những thiên thần của biển cả. Không thèm dùng tới một cọng rác, một chiếc lá, yến làm tổ cho con bằng chính khí huyết, thể xác của mình. Yến nuôi con không phải bằng sâu, bọ, thóc, đậu, hay thịt chết tìm kiếm được… như các loài chim khác mà bằng chính những gì yến rút ruột ra, yến chắt từ cơ thể. Đó là một chất dãi màu trắng đục, được tiết ra từ cái tuyến hạch màu lam ở dưới hầu, mà các cụ gọi là máu sữa, tâm dịch, ngọc dịch…Khi tâm dịch bị khô, yến không khạc thêm được nữa, và lúc ấy nó bắt đầu thổ huyết (huyết nhũ). Cũng chẳng có loài chim nào chăm nuôi con như yến. Đến Khánh Hòa (Nha Trang), thử cầm ống nhòm dõi lên vách đá mà xem, chúng ta sẽ thấy, chim yến bố, chim yến mẹ ngậm lấy mỏ con và trún cho con ăn, không khác gì những người mẹ mớm cho con ăn suốt thời thơ bé…
Những hi sinh, chắt chiu của người mẹ, bao giờ cũng thế, vô cùng thầm lặng và luôn luôn hướng về cái sinh linh bé nhỏ mà mình đã mang nặng đẻ đau. Người mẹ chính là nơi nương tựa vô cùng vững chãi cho mỗi đứa con sau mỗi lần vấp ngã; là nơi mỗi người con như chúng ta có thể thổ lộ mọi điều thầm kín; là hình ảnh thu nhỏ của những ước mong, những khát khao thanh bình và hạnh phúc; là nguồn động viên; là tình yêu; là cả những day dứt, dằn vặt, trăn trở; là niềm tự hào chính đáng của một con người.
Khi một người con như Nadim Hikmet – nhà thơ vĩ đại người Đức – tâm sự : “Con thường sống ngẩng cao đầu mẹ ạ”, thì người con ấy không chỉ biết sống kiêu hãnh và đầy bản lĩnh, mà còn biết sống sao cho xứng đáng với mẹ mình, sống sao để mẹ mình không phải đau đớn và hổ thẹn.
Người Nhật có thể tự hào vì mình có được một câu chuyện vô cùng xúc động về tình mẫu tử: “Ngày xưa, ông bà nọ có cô con gái bị chửa hoang. Ông bố giận dữ nhốt con vào một căn phòng không cho ăn uống gì. Ít lâu sau, cô gái chết.
Bấy giờ, cha mẹ cô mới khóc lóc thảm thiết. Họ đem chôn cô ngoài bãi tha ma bên cánh đồng, bỏ vào áo quan 6 đồng tiền.
Vài hôm sau, cứ nhập nhoạng tối, bà cụ bán kẹo gần đấy lại thấy một người đàn bà trẻ, mặt mày tiều tụy, xanh xao, lặng lẽ đến mua mỗi lần một đồng bạc kẹo rồi lại lặng lẽ đi. Sau nữa, tối nào người đàn bà trẻ ấy cũng đến mua kẹo, có lần không có tiền, bà cụ thương tình vãn bán cho.
Một hôm, sau khi đưa kẹo cho người đàn bà trẻ, bà cụ mở hộp tiền, thấy chỉ có 6 đồng tiền, còn thì rất nhiều lá thông, lấy làm lạ quá, bèn lén đi theo xem sao. Đến bãi tha ma, bà cụ thấy người đàn bà trẻ mất hút.
Tiếng đồn về người đàn bà trẻ mua kẹo trả tiền bằng lá thông mỗi lúc một lan xa. Người ta bàn đến việc khai quật ngôi mộ cô gái chửa hoang năm xưa chôn đúng ở nơi ấy.
Khi huyệt được đào lên, người ta thấy một bé trai kháu khỉnh, tay đang nắm chặt cái kẹo, còn 6 đồng bạc trước kia cha mẹ cô gái bỏ vào áo quan cho cô, chẳng còn lại đồng nào”. Thì ra, vì thương con, sau khi đã mua kẹo hết tiền, hồn ma người mẹ trẻ đã lấy lá thông để trả cho bà cụ bán kẹo. Câu chuyện đậm đà tình người, và đó là bài ca cảm động về sự chiến thắng của tình mẫu tử đối với ngay cả kẻ thù nguy hiểm nhất là cái chết.
Người Trung hoa cũng có nhiều mẩu chuyện về tình mẫu tử có sức lay động mạnh mẽ lòng người: “Mạnh Tử, mỗi khi nghịch ngợm hoặc làm sai điều gì, thường bị mẹ đánh. Là người biết lỗi, Mạnh Tử thường cắn răng chịu, không dám phản ứng một lời. Một lần, bị mẹ đánh, Mạnh Tử khóc nấc lên. Mẹ dừng roi hỏi: “Mọi lần mẹ đánh, con thường cắn răng chịu. Lần này, mẹ mới đánh hai roi, con đã khóc. Chẳng hay con có bị oan không?” Mạnh Tử khoanh tay thưa: “Thưa mẹ, mọi lần mẹ đánh, con thấy đau. Lần này mẹ đánh, con không thấy đau. Con biết mẹ sức đã yếu, không thể sống với con lâu được nữa, con thương mẹ mà khóc”. Còn có hàng trăm nghìn tấm gương sang ngời và cảm động như thế về lòng con thương mẹ trong sử sách Trung hoa, trong đời sống của người Việt và toàn nhân loại…
Loài người tiến bộ mãi mãi sẽ còn phải nghiêng mình cảm phục trước đức hi sinh và tình yêu vô bờ bến mà những người mẹ dành cho những đứa con: “Một người mẹ sinh được một đứa con khôi ngô, tuấn tú. Cậu bé lớn dần, nhưng không may, trong một vụ tai nạn, cậu bị mất 1 bên tai. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng nghe của cậu bé, mà còn khiến cậu rất sợ gặp gỡ mọi người vì khuôn mặt kì dị.
Một ngày nọ, bác sĩ thông báo với cậu bé một tin vui là đã có người đồng ý hiến tai cho cậu. Sau những xét nghiệm kĩ lưỡng, ca phẫu thuật ghép tai đã diễn ra rất thành công vì cái tai phù hợp kì lạ với cơ thể cậu bé.Từ đó, cậu bé thoải mái gặp gỡ mọi người và không phải mặc cảm về khuôn mặt kì dị của mình nữa.
Khi trưởng thành, cậu xa nhà, đi làm việc ở một thành phố lớn. Cậu cũng cất công tìm kiếm người đã tặng tai cho mình để tạ ơn, nhưng vô vọng. Nhận được tin mẹ qua đời, cậu tức tốc trở về. Đứng trước linh cữu người mẹ, khi bố cậu vén mái tóc dài mà mẹ cậu đã để xõa suốt 20 năm qua, cậu sững người nhận thấy một bên tai của mẹ đã không còn. Chính mái tóc dài của mẹ đã che giấu bí mật mà cậu bao năm tìm kiếm.” ( Hạt giống tâm hồn) Đúng như Bớcna Sô (nhà văn Anh, 1856 - 1950) từng nói: “Vũ trụ có nhiều kì quan, nhưng kì quan tuyệt iệu nhất vẫn là trái im người mẹ”.
Trận động đất kinh hoàng ở Trung Quốc đã gây ra nhiều thảm kịch, nhiều chết chóc nhưng cũng để lại những khoảnh khắc không thể nào quên về sức mạnh kì lạ và cảm động của tình mẫu tử:
Khi một người phụ nữ được những người cứu hộ tìm thấy dưới đống đổ nát của một ngôi nhà, rõ ràng là cô ta đã chết.
Nhưng dưới thân cô là một đứa trẻ 3 đến 4 tháng tuổi.
Người mẹ đã uốn cong cả hai đầu gối, chống tay trên sàn để tạo ra một khoảng không gian an toàn cho đứa con bé bỏng của mình.
Khi đứa trẻ được kéo lên thì người ta tìm thấy một cái điện thoại trong quần áo bé. Một tin nhắn trên màn hình hiện lên: “Con yêu dấu của mẹ, nếu con còn sống, hãy nhớ rằng mẹ yêu con rất nhiều!”.
Thiêng liêng và cao quý như thế nhưng vẫn có người bất chấp cả tình mẫu tử mà làm những điều vô đạo. Hiện nay, vẫn có nhiều “con chim tu hú” đẻ nhờ ở bệnh viện rồi bỏ con trốn biệt tích.Vài năm trước, dư luận bàng hoàng lên án việc một nữ sinh trường ĐHSP Ngoại ngữ Hà nội giết chết và thả trôi sông đứa con mình vừa đứt ruột đẻ ra…Tất cả những hành động phi nhân tính ấy đều phải bị lên án và trừng trị đích đáng. Cũng có những người con quá vô tâm, không để ý đến những khổ đau, bất hạnh, mất mát mà mẹ mình phải gánh chịu, mà có khi những đau khổ ấy của mẹ lại do chính mình đã vô ý gây ra…
Bên cạnh chúng ta - những con người hạnh phúc – còn có bao nhiêu bạn bè bất hạnh, những đứa trẻ mồ côi, những số phận thiệt thòi, mất mát chỉ suốt đời ao ước được lớn lên trong hơi ấm, trong sự chắt chiu, bao dung độ lượng của tình mẫu tử. Có mẹ bên cạnh là điều vô cùng hạnh phúc và sung sướng thay cho những ai có một người mẹ nhân từ.
Ở Việt nam và trên trái đất này, cũng còn biết bao người mẹ bất hạnh mất con, hoặc phải sống kiếp vọng phu ngay cả trong thời chiến, lẫn thời bình. Những nàng Tô Thị ấy đã bao nhiêu năm bồng con, lặng lẽ ngóng tin chồng. Ngay cả khi cuộc đời hóa đá, họ vẫn là biểu tượng cao quý nhất, thiêng liêng và cảm động nhất của tình mẫu tử. Thì ra, tình mẫu tử còn mang trong mình cái cội rễ sâu xa của lòng nhân ái, cái truyền thống đạo lí – văn hóa và tập quán của từng dân tộc. Người mẹ Việt nam vô cùng anh dũng, tần tảo, đảm đang, nhưng cũng quá đỗi khổ đau. Chẳng biết trăm ngàn năm sau, trên mảnh đất Việt nam, những người mẹ có hạnh phúc hơn, và trên bầu trời Việt nam, những nàng Vọng phu có còn ngả bóng?...
Ba của Con: Phạm Hữu Cường
(Bài đã in trên báo Giáo dục và Thời đại )
