V- KIEÁN THÖÙC TOÅNG QUAÙT CAÀN COÙ.
A-Kieán thöùc Cô Ñoác
1-Heä thoáng thaàn hoïc.
-Giaûng Kinh Thaùnh laø toân cao moät Vò Chaân Thaàn laø Ñöùc-Chuùa-Trôøi Ba Ngoâi.
-Giaûng daïy Kinh Thaùnh laø trình baøy ôn cöùu roãi bôûi Ñöùc-Chuùa-Trôøi qua Cöùu Chuùa Jesus.
-Giaûng daïy laø truyeàn baù quan nieäm ,tö töôûng cuûa Kinh Thaùnh veà moïi vaán ñeà lieân quan ñeán ñôøi naày vaø ñôøi sau.
-Giaûng daïy laø phoå bieán tình yeâu thing cao caû ,bao la cuûa Ñöùc-Chuùa-Trôøi.
-giaûng daïy laø caûnh caùo toäi nhaân veà söï cheát ñôøi ñôøi,söï hình phaït ñôøi ñôøi maø keû choái boû Ngaøi phaûi chòu.
-Giaûng daïy laø ñoùng aán Chaân lyù vaøo loøng ngöôøi nghe.
-Giaûng daïy laø daïy doã Cô ñoác Nhaân trôû neân gioáng nhö Ñaáng Christ.
-Nhö vaäy thì ngöôøi giaûng khoâng ñöôïc quyeàn ñeå mình bò giôí haïn trong moïi kieán thöùc veà Kinh Thaùnh.
-Ngöôøi giaûng daïy Kinh Thaùnh phaûi thaám nhuaàn moïi vaán ñeà maø Kinh Thaùnh chuû tröông.
-Ngöôøi giaûng daïy phaûi,tinh thoâng moïi vaán ñeà maø maø Kinh Thaùnh ñeà caäp ñeán.
-Ngöôøi giaûng daïy phaûi quaùn trieät moïi nguyeân taéc maø Kinh Thaùnh laäp ra.
-Ngöôøi giaûng daïy phaûi hoå theïn neáu chöa ñaït ñeán nhöõng yeâu caàu treân vaø haõy mau kíp hoaøn taát ñoøi hoûi chaùnh ñaùng ñoù.
-Ngöôøi giaûng daïy phaûi khao khaùt hoaøn thieän, am töôøng moïi leõ thaät cuûa Kinh Thaùnh.
-Ngöôøi giaûng daïy khoâng cho pheùp mình ngu muoäi baát cöù leõ thaät naøo trong Kinh Thaùnh.
-Ngöôøi giaûng daïy phaûi ñaàu tö taát caû,doác söùc toaøn löïc cho ñeán chöøng ngöôùc ñaàu leân laøm ngöôøi cuûa moät quyeån saùch
2-Lòch söû Hoäi Thaùnh: Thi 111.2 “Coâng vieäc cuûa Chuùa laø lôùn, phaøm ai öa thích aét tra xeùt ñeán”.
-Caùc tröôøng hôïp ñieån hình: EÂtieân CVSD 7: ; Caùc tieân tri.
-Laø coâng daân cuûa nöôùc thieân ñaøng phaûi hieåu lòch söû cuûa noù.
-Khoâng coù gì phi lyù vaø hoå theïn cho moät Cô ñoác Nhaân khoâng bieát gì,hoaëc bieát chuùt ít,sô saøi veà nöôùc Trôøi.
-Laø lòch söû daân söï caû trong Kinh Thaùnh laãn trong thôøi kyø Taân Öôùc.
-Noù seõ giuùp ta nhaän thöùc caùch thöïc teá theå naøo baøn tay cuûa Ñöùc-Chuùa-Trôøi can döï vaøo doøng lòch söû cuûa daân söï.
-Kieán thöùc naày seõ thaáy moät Ñöùc-Chuùa-Trôøi khoâng nhöõng töï höõu maø coøn haèng höõu.
-Moät Chuùa hieän sinh,moät Chuùa cuûa lòch söû,moät Chuùa giaûng ñang soáng ñoäng trong lòch söû Hoäi Thaùnh.
-Nhöõng baøi hoïc lòch söû giaù trò, ruùt kinh nghieäm töø nhöõng ngöôøi ñi tröôùc giuùp ta bieát bieän bieät,deø daët hôn
-Thaáy ngöôøi khaùc teù ta seõ neù traùnh.Ñoù laø baøi hoïc ñaét giaù maø caàn coù trong chöùc vuï.
-Giuùp ta xaùc tín ñöôïc nhöõng gì Kinh Thaùnh noùi laø thaät,khoâng mô hoà, huyeàn hoaëc.
-Qua ñoù,noù cuõng cho ta nhöõng yù töôûng môùi ,nhöõng gôïi yù cho ta nhöõng söù ñieäp môùi.
-Nhöõng baøi hoïc lòch söû raát giaù trò ñeå taâm trí ta quaân bình, saùng suoát, chín chaén trong suy nghó vaø lôøi noùi .
-Neáu Chuùa ban cho baïn ôn töù giaûng ñaày quyeàn naêng Ñöùc-Thaùnh-Linh thì beân caïnh phöôùc ñoù cuõng laø caïm baåy.
3. Tìm vaø ñoïc (Phuïc 4:32)
Lòch söû Hoäi thaùnh : Baïn laø ngöôøi Vieät Nam, baïn phaûi hieåu lòch söû Vieät Nam. Taïi sao baïn laøm coâng daân Thieân quoác, con chung moät Cha maø baïn khoâng bieát gì veà nöôùc Thieân quoác treând 9aát naøy ? Moät laàn kia, khi giaûng daïy toâi ñaõ trích daãn nhöõng danh nhaân Cô ñoác theá giôùi nhö : Moody, Finey, J.Wesley, … coù moät chaáp söï thuoäc thaønh phaàn trí thöùc nhaát trong nhaø thôø ñaõ vaën hoûi toâi : “Taïi sao chuùng ta laø ngöôøi Vieät Nam maø Thaày cöù trích daãn nhöõng nhaân vaät ôû beân Taây phöông ?!” Ñaáy baïn ! Coù nhöõng ngöôøi thuû cöïu vaø htieån caän moät caùch ñaùng thöông nhö vaäy ñoù. Ngöôøi Taây phöông laø ai ? Ngöôøi Vieät Nam laø ai ? Hoï haù chaúng phaûi laø con Ñöùc Chuùa Trôøi sao ? Nhöng maø loãi laàm ôû choã ngöôøi chaên ñaõ khoâng cho hoï hieåu bieát veà lòch söû oai huøng cuûa nhöõng anh huøng ñöùc tin trong lòch söû nöôùc Ñöùc Chuùa Trôøi ! Baïn haõy ñoïc lòch söû truyeàn giaùo, lòch söû danh nhaân Cô ñoác, lòch söû phaán höng cuûa Hoäi thaùnh ñeå khai hoaù phaàn naøo söï muø loøa veà Hoäi thaùnh Chuùa, vaø cuõng ñeå cöùu baïn khoûi söï meâ hoaëc toân giaùo, tính toân thôø giaùo phaùi cuûa chính mình baáy laâu nay. Qua nhöõng tö lieäu ñoù, seõ môû maét cho baïn thaáy vieäc cuûa Ñöùc Thaùnh linh ñaõ vaø ñang laøm caùch ñaày sinh ñoäng trong haàu heát caùc giaùo phaùi chöù khoâng rieâng veà moät giaùo hoäi naøo caû, noù cuõng giuùp baïn moät nieàm hy voïng phuïc höng, moät chìa khoùa giaûi ñaùp cho tình traïng Hoäi thaùnh hieän nay… Ñaây cuõng laø tö lieäu phong phuù nhaát giuùp cho söï daãn chöùng cuûa laäp luaän trong söù ñieäp.
3-Bieän giaùo.(Philip 1.38 ÆI Teâs 2.2, I Tim 1.18, Jude 3 )
-Laø ngöôøi giaûng daïy ta phaûi giaûi ñaùp thaéc maéc cho raát nhieàu caâu hoûi khaùc nhau.
-phaûi chieán ñaáu choáng laïi nhöõng laäp luaän duy lyù cuûa voâ thaàn,phieám thaàn,cuûa meâ tín,ngoaïi giaùo.
-bieát bao keû thuø trong lòch söû tìm ñuû moïi caùch phuû nhaän thaåm quyeàn tuyeät ñoái ,voâ ngoä cuûa Kinh Thaùnh.
-Ngöôøi cuûa Lôøi Ñöùc-Chuùa-Trôøi khoâng ñöôïc pheùp neù traùnh nhöõng vaán ñeà thöïc tieån naày treân toøa giaøn.
-Ngöôøi bieän minh cho nieàm tin,laø luaät sö cho tín höõu ñeå “ giöõ mình vaø luoân caû baày maø Ñöùc Thaùnh Linh laäp ta laøm keû coi soùc.
-Keû voâ thaàn khoâng caàn phaûi ñoïc heát Kinh Thaùnh hoaëc thoâng suoát khaûo coå hoïc, khoa hoïc, vaãn coù theå töï do hoà ñoà moät caùch toäi nghieäp trong vieäc choáng ñoåi vaø phæ baùng nieàm tin.
-Nhöng moät ngöôøi cuûa Lôøi Ñöùc-Chuùa-Trôøi ,ñaïi söù Chuùa treân theá gian naày thì khoâng theå ñöôïc.
-Ngöôøi ñoù phaûi bieát taïi sao chuùng ta tin, phaûi bieát roõ nhöõng laõnh vöïc lieân quan ñeán ñöùc tin vaø nhöõng quan ñieåm traùi nghòch vôùi ñöùc tin.
-Ngöôøi cuûa Lôøi Chuùa gioáng nhö moät luaät sö bieän hoä,phaûi raønh veà moïi boä luaät thì môùi coù theå thöïc hieän toát söù maïng mình.
-Haèng ngaøy daân söï ñaõ phaûi ñoái dieän bieát bao tö töôûng nghòch thuø Kinh Thaùnh vôùi bao hoang mang, thaéc maéc trong hoï.
-Haõy thay moät daân söï maø bieän minh cho nieàm tin vaø haõy thay cho Chuùa cuõng coá nieàm tin cuøng keùo ñoå moïi thaàn töôïng.
-Vì vaäy ngöôøi cuûa Lôøi Ñöùc-Chuùa-Trôøi khoâng theå voâ tình,voâ tö vôùi moïi vaán ñeà lieân heä ñeán cuoäc chieán ñöùc tin
4-Taø giaùo:
-Haõy nhaän dieän caùc phong traøo,nguoàn goác,giaùo lyù cuûa taø giaùo ñeå bieát neù traùnh noù.
-Neân nhôù khoâng maø thôøi daøi naøo maø taø giaùo khoâng xuaát hieän.
-Khoâng moät giaùo hoäi naøo,Hoäi Thaùnh naøo,chöùc vuï naøo maø Ma quyû khoâng gieo taø giaùo vaøo ñöôïc.
-Satan giaû laøm thieân söù saùng laùng.
-Beû cong leõ thaät,laøm leäch Chaân lyù,söûa laïi yù töôûng cuûa thaùnh kinh laø coâng vieäc quan troïng cuûa Maquûy.
-Ma quyû khoâng caàn gieo taø giaùo vaøo ngoaïi giaùo.
-Haõy sôï noù nhö sôï löõa ñòa nguïc.
-Toäi theo taø giaùo khoù aên naên hôn moïi khaùc.
-Haõy coù neàn taûng leõ thaät ñeå bieän bieät Chaân vaø giaû.
-Bieát noù ñeå ta töï cöùu mình thoaùt khoûi noù vaø khoâng gioáng nhö noù.
-Chôù neân khinh thöôøng hoaït ñoäng cuûa taø giaùo vaø möu keá cuûa noù.
-Bieát noù ñeå cung öùng cho daân söï neàn taûng cuûa leõ thaät haàu cöùu baày chieân khoûi saäp baåy taø giaùo.
-Haõy bieát ñeå phaùt hieän taø giaùo xuaát hieän chung quanh.
5-Ñaáng Christ hoïc.
-Ñaáng Christ laø trung taâm cuûa lòch söû nhaân loaïi vaø cuõng laø trung tam söù ñieäp Tin Laønh.
-Ñaáng Christ laø söï cöùu roãi duy nhaát caàn phaûi ñöôïc cao rao cho moïi ngöôøi.
-Ñaáng Christ laø söï soáng,söï ñaéc thaéng,söï vinh hieån cao troïng cuûa moãi moät chuùng ta.
-Ñaáng Christ laø nhaân vaät duy nhaát maø Ñöùc-Chuùa-Trôøi ñaõ toân leân nôi raát cao .
-Ñaáng maø moïi ñaàu goái treân trôøi döôùi ñaâ,beân döôùi ñaâ thaûy ñeàu phaûi quyø xuoáng.
-Ñaáng Christ cuõng laø keû thuø khoâng khoan nhöôïng cuûa Satan vaø baày toâi cuûa noù.
-Danh Ñaáng Christ laø Danh maø Satan tìm ñuû caùch ñeå xoùa saïch khoûi neàn neàn vaên hoùa theá gian.
-Ngaøi cuõng laø Ñaáng duy nhaát maø Satan giaû laøm gioáng nhö Christ ñeå löøa ñoái theá gian.
-Neân phaûi hoïc bieát veà Ngaøi roõ hôn ñeå giöõ nieàm tin cho mình vaø cho daân söï.
-Phaûi hoïc bieát nhieàu hôn veà Ngaøi ñeå giaûng ñuùng söù ñieäp,xoaùy ñuùng troïng taâm,toân cao ñuùng nhaân vaät.
-Raát nhieàu ngöôøi chaên ñaõ laàm laãn trong vieäc rao truyeàn söù ñieäp,khoâng ñuùng muïc tieâu.
-“Haõy lôùn leân trong aân ñieån vaø trong söï thoâng bieát Chuùa”
6-Danh nhaân Cô Ñoác.
-Ñeå thaáy nhöõng baäc cha anh chuùng ta ñaõ hy sinh vì nöôùc trôøi.
-Ñeå ta hoïc bieát söï khieân nhöôøng cuûa nhöõng ngöôøi khieâm nhöôøng.
-Ñeå ta haï loøng mình hôn nöõa maø boû ñi taùnh töï cao töï ñaïi töï maõn cuûa caùi Toâi cuûa Ta.
-Ñeå khích leä theâm hôn veà vieäc Chuùa ñaõ laøm gì treân moät con ngöôøi khoâng ra chi trôû neân ngöôøi cuûa lòch söû.
-Ñeå bieát ñöôïc raèng chuùng ta khaùc naøo ñaát seùt trong tay ngöôøi thôï goám.
-Ñeå hieåu nhöõng coâng vieäc maø hoï ñaõ laøm laø lôùn lao.
-Ñeå ta khoâng coøn maëc caûm veà Cô-Ñoác-Giaùo hieân nay, veà thaân phaän cuûa chöùc vuï mình.
-Ñeå thaáy hoï ñaõ laøm neân lòch söû, ñaõ can döï vaøo lòch söû nhaân loaïi caùch tích cöïc, khoâng phaûi tieâu cöïc,bi quan,yeám theá nhö moät soá ngöôøi pheâ bình Cô-Ñoác-Giaùo caùch muø quaùng.
-Ñeå ta ngöôùc ñaàu leân giöõa baàu trôøi vôùi nhaân loaïi haûnh dieän veà söï hieän höõu cuûa Hoäi Thaùnh vaø chính mình.
-Chính nhöõng ngöôøi naøy ñaõ thieát keá, laäp neàn cho ñaïo ñöùc, tö töôûng daân chuû,coâng baèng baùc aùi, traät töï xaõ hoäi.
-Chính hoï laø nhoùm ngöôøi duy nhaát chaän ñöùng caùch hieäu quaû laøn soùng toäi aùc cuûa Ma vöông thao tuùng toaøn theá gian.
-Hoï ñaõ ghi daáu aán treân doøng lòch söû. Hoï ñaõ khaéc hoïa cho theá heä keá tieáp con ñöôøng cuûa Chaân Thieän Myõ.
-Hoï ñaõ thaønh moät ñoäi quaân maïnh meõ cuû Ñaáng Christ.
-Ta seõ baét chöôùc hoï tieán böôùc theo Ngaøi treân con döôøng heïp.
7-Hoäi Thaùnh hoïc.
-ngöôøi giaûng daïy Tin Laønh cuõng laø ngöôøi thieát laäp vaø duy trì Hoäi Thaùnh cuûa Ñaáng Christ.
-Coù nhieàu loaïi Hoäi Thaùnh:hoäi thaùnh cuûa loaøi ngöôøi, cuûa tieàn baïc,hoäi thaùnh cuûa oå toäi aùc vaø Hoäi Thaùnh cuûa Ñaáng Christ
-Coù Hoäi Thaùnh thaät vaø Hoäi Thaùnh giaû;Hoäi Thaùnh theá tuïc vaø Hoäi Thaùnh cuûa Chieân Con.
-Coù nhöõng Hoäi Thaùnh voâ chính phuû,voâ traät töï,voâ luaät phaùp vaø Hoäi Thaùnh theo ñuùng nguyeân taéc Kinh Thaùnh.
-Ta phaûi hoïc bieát theá naøo laø Hoäi Thaùnh thaät,giaû,toát vaø xaáu. v.v..
-Haõy hoïc bieát veà nhöõng nguyeân taéc cô baûn,toång quaùt veà Hoäi Thaùnh Ñaáng Christ.
-Hoïc ñeå cöùu ta thoaùt khoûi ñaàu tö cuoäc ñôøi ñeå laäp Hoäi Thaùnh giaû,theá tuïc,hình thöùc.
-Phaûi xaùc ñònh baày chieân, söù ñieäp, coâng taùc, chính mình trong söù maïng laäp Hoäi Thaùnh thaät.
8-Truyeàn giaùo hoïc.
-lòch söû truyeàn giaùo vaø lòch söû Hoäi Thaùnh lieân quan maät thieát vôùi nhau.
-Haõy hoïc bieát coâng taùc Ñöùc Thaùnh Linh ñoái vôùi Hoäi Thaùnh.
-Haõy hoïc bieát vieäc Ñöùc Thaùnh Linh haønh ñoäng theá naøo giöõa Hoäi Thaùnh trong söù maïng thieâng lieâng.
-Hoïc cho bieát Thaùnh Linh Ngaøi ñaõ laäp,duy trì, gaây döïng, phaùt trieån Hoäi Thaùnh treân khaép theá giôùi nhö theá naøo.
-Moãi quoác gia,hoaøn caûnh ,phong tuïc taäp quaùn töøng daân toäc ,thi Ngaøi ñaõ haønh ñoäng khaùc nhau.
-Hoïc ñeå thaáy toác ñoä phaùt trieån Hoäi Thaùnh khaép theá giôùi nhö theá naøo,ra sao.
9-Taùi laâm hoïc:
-Trong luùc giaûng daïy,Cöùu Chuùa Jesus luoân luoân nhaán maïnh ñeán söï taùi laâm cuûa Ngaøi.
-Chuû ñeà naày vöøa tænh thöùc ,vöøa thích öùng vôùi moïi thôøi ñaïi.
-Laø vaán ñeà gaây nhieàu tranh luaän caû trong laãn ngoaøi Hoäi Thaùnh.
-Laø chuû ñeà chæ duy nhaát trong Thaùnh Kinh môùi chính xaùc.
-
-
10-Ñöùc Thaùnh Linh vaø AÂn töù Ngaøi:
-Ngaøi laø Ñaáng chæ huy coâng taùc truyeàn giaùo trong suoát doøng lòch söû Hoäi Thaùnh.
-Ngaøi laø Ñaáng ñöôïc Chuùa Jesus höùa ban thay theá cho Ñaáng Christ ñeå aán chöùng ,yeân uûi, laõnh ñaïo Hoäi Thaùnh
-Ngaøi laø Ñaáng ñeán ñeå laøm chuùng veà Chuùa Jesus .
-Ngaøi laø Ñaáng cung öùng vuõ khí ñeå taán coâng ,phaù huûy nöôùc toái taêm.
-Ngaøi laø Ñaáng cung öùng moïi aân töù ñeå phuïc vuï Thaân Theå Christ.
-Thôøi ñaïi Taân öôùc cuõng coøn ñöôïc goïi laø thôøi ñaïi cuûa Ñöùc Thaùnh Linh.
-Thieáu hieåu bieát veà Ngaøi seõ ñöa ta ñeán söï noå löïc cuûa xaùc thòt vaø voâ tình choáng traû chính Ngaøi.
-Raát nhieàu Hoäi Thaùnh ñaõ ñuoåi Ñöùc Thaùnh Linh.
-Raát nhieàu chöùc vuï ñaõ ñeå Ñöùc Thaùnh Linh thaát nghieäp.
-Raát nhieàu con chieân ñaõ cheát choùc,beänh taät,thöông tích,aên maøy,ñoùi raùch, noâ leä chæ vì thieáu hieåu bieát Ngaøi..
-Haõy hieåu Ngaøi ñeå bieát caäy Ñöùc Thaùnh Linh maø haàu vieäc Cha,beøn khoâng seõ caäy xaùc thòt maø haàu vieäc Chuùa.(Phil 3.3)
11-Toång quan Kinh Thaùnh
-Phaûi hieåu veà caùc thôøi kyø cuûa lòch söû Cöïu öôùc vaø moái lieân heä vôùi Taân öôùc.
-caàn phaûi bieát veà Thaùnh Kinh ñòa lyù.
-Phaûi naém vöõng noäi dung toång quaùt vaø caáu truùc cuûa Thaùnh saùch qua moân: Kinh Thoâng laõm &Thaùnh Kinh nhaäp moân
Dó nhieân coù nhieàu moân khaùc caàn phaûi hoïc nöõa vaø hoïc maõi. Neân ñaây chæ laø nhöõng gôïi yù cho chuùng ta.
-Moãi ngöôøi phaûi töï hieåu mình ñang thieáu caùi gì? ñieàu gì ? vaán ñeà gì? .
-Nhöõng gì mình chöa am hieåu hoaïc chæ hieåu qua loa thoâi.
-Vaán ñeà naøo maø ta coù theå daïy laïi ñöôïc deã daøng vaø thoâng suoát.
-Ta khoâng ñöôïc cho pheùp ta hieåu maäp môø baát cöù vaán ñeà naøo lieân heä ñeán söù maïng vaø söù ñieäp.
-Haõy daùm noùi khoâng vôùi söï löôøi bieáng vaø töï maõn.
-Haõy lao khoå hôn nöõa ñeå ñaït ñeán söï hoaøn thieän.
-Haõy daùm ñoái dieän vôùi khoù khaên, gian nan vaø daùm vöôït leân phía tröôùc.
-Haõy baèng moïi caùch laøm thoûa loøng hoäi chuùng –laøm töôi môùi toøa giaûng.
-Haõy tìm ñaày ñuû caùc loaïi thöùc aên thuoäc linh haàu cho chieân ñöôïc maäp maïnh.
B-Kieán thöùc phoå thoâng.
Baïn ñang giaûng cho moät theá giôùi hö maát, baïn muoán cöùu moïi ngöôøi ôû theâ giôùi ñoù vì vaäy baïn phaûi hieåu roõ theá giôùi ñoù nhö theá naøo, noù hö maát trong nhöõng laõnh vöïc gì?
Haõy hieåu bieát veà theá giôùi naày theo caùch maø Thöôïng Ñeá ñaõ hieåu töø ñoù ta seõ coù moät caùi nhìn veà noù nhö Chuùa ñaõ nhìn veà.
Baïn ñang noùi cho moät theá giôùi vôùi nhieàu thaønh phaàn, trình ñoä, suy nghó, öôùc muoán vaø neàn vaên hoùa khaùc nhau.
5. Kieán thöùc phoå thoâng (II Phi 1:5-12, Chaâm 19:2, Micheâ 4:12, Gieâreâmi 4:22 & 8:7)
Ciceùron noùi : “Phaûi doø xeùt taát caû, nghe ngoùng taát caû, ñoïc taát caû, thaûo luaän taát caû vaø khaûo saùt taát caû”.
Ñöùc Chuùa Trôøi phaùn : “Ngöôi haõy hoïc hoûi veà thôøi kyø coù tröôùc ngöôi” (Phuïc 4:32). Moät trong nhöõng ñieàu maø Ngaøi ñaõ traùch daân Ysôraeân laø chaúng quan taâm ñeán coâng vieäc Ngaøi. Coù khi naøo baïn töï hoûi : Caùc kieán thöùc cuûa tieân tri veà thôøi ñaïi hoï ra sao khoâng ? Hoï bieát raát roõ nhöõng gì ñang dieãnt ieán trong theá giôùi. Phaol6, Phierô cuõng theá. Baïn coù thaáy loái haønh vaên troâi chaûy cuûa caùc söù ñoà vaø caùc tieân tri, hoï phong phuù vaø giaøu coù voán lieáng ngoân ngöõ döôøng bao. Tæ nhö Esai 1:5, Ca thöông cuûa Gieâreâmi…
Vì ñoái töôïng laø ñuû moïi thaønh phaàn, hoï khaùc nhau veà trình ñoä vaên hoaù, phong tuïc, giaùo duïc, taâm traïng öôùc muoán. Con ngöôøi laø loaøi sinh vaät quyù giaù nhaát cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi maø cuõng laø loaøi raéc roái nhaát, phöùc taïp nhaát, coù phaûi vaäy khoâng baïn ? Neáu vaäy ta ñöøng neân khinh thöôøng ñoái töôïng chuùng ta ñang chinh phuïc vaø chaêm soùc chöù !
Theá thì chuùng ta phaûi hieåu theá giôùi hö maát naøy nhö laø Chuùa ñang hieåu veà noù. Ñöøng muø quaùng chæ bieát vaø muoán noùi cho ngöôøi khaùc nghe veà tö töôûng cuûa ta maø laïi khoâng chòu quan taâm ñeán thöïc traïng cuûa ngöôøi nghe vôùi bao côn baõo toá
cuøng thuûy trieàu dong dôøi, muoán nhaän chìm hoï xuoáng ñaù6y vöïc saâu. Roài ta thao thao baát tuyeät traøng giang ñaïi haõi noùi chuyeän thieân ñình cng traêng sieâu hình, sieâu thöïc ! Vaäy ngoaøi kieán thöùc Thaàn hoïc chuyeân moân, baïn coøn phaûihieåu thoâng nhöõng vaán ñeà cuûa thôøi cuoäc xaõ hoäi con ngöôøi, luaät leä xaõ hoäi, khoa hoïc, chính trò, kinh teá chuyeån bieán theá giôùi ? Vì sao ? Vì ñoù laø nhöõng vaán ñeà ñang taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán con ngöôøi, ñang taïo nhöõng aùp löïc loâi cuoán, nhöõng thaéc maéc – nhöõng hoaøi nghi – nhöõng lo sôï hoaëc laø nhöõng aùm aûnh ñang caùm doã hoï. Vaø khi chuù yù nhöõng ñieàu ñoù cuõng laø khi baïn ñoái chieàu thaáy baøn tay Ñöùc Chuùa Trôøi ñang ñieàu khieån doøng lòch söû ra sao ! Nhöõng gì ñang ñöôïc öùng nghieäm vôùi Kinh thaùnh.
Vôùi ñoái töôïng ñang ñöôïc chinh phuïc, hoï seõ thaáy ngöôøiphaùt ngoân cuûa Thieân quoác thaät gaàn guõi vôùi thaân phaän loaøi ngöôøi, raèng baïn ñang quan taâm ñeán nhöõng khaéc khoaûi cuûa ñôøi hoï. Vaø cuõng nhôø ñoù maø söï giaûng daïy Kinh thaùnh ñi saùt thöïc teá vaø ñaùp öùng nhu caàu cuûa thôøi ñaïi, noù cuõng giuùp ta thoaùt khoûi suy nghó thieån caän, phaùt bieåu hoà ñoà vaø nhöõng quyeát ñònh sai laàm nhö Giaùo hoäi thôøi Coperic.
Vaäy haõy theo doõi tin töùc theá giôùi, nhöõng baøi nình lau65n thôøi söï hay ñoïc nhöõng saùch noùi veà vaên hoaù cuûa nhaân loaïi nhö kinh teá hoï, söû hoïc, chính trò khoa hoïc, trieát hoïc, söï thònh suy cuûa caùc neàn vaên minh, xaõ hoäi hoïc, luaät hoïc, haønh chaùnh hoïc, trieát hoïc, y hoïc, sinh lyù hoïc, ngoân ngöõ hoïc, nhöõng saùch giaùo lyù cuûa ngoaïi giaùo, tieåu söû danh nhaân theá giôùi, thieân vaên hoïc vôùi nhöõng khaùm phaù môùi veà vuõ truï, veà taân theå con ngöôøi, veà sinh vaät, veà hoaù hoïc, vaät lyù hoïc.
1-Danh nhaân theá giôùi.
-Ta caàn hoïc bieát söï hy sinh ,gian khoå,lieàu mình cuûa nhöõng ngöôøi khoâng coù Chuùa ñeå töï nghieäm laáy baûn thaân mình.
-Haõy thaønh thaä ñoái dieän vôùi chính mình maø laáy hoï laøm caùi göông soi xeùt,so saùnh vôùi ta.
-Ta seõ thaáy söï traû giaù cuûa ta cho chöùc vuï laø quaù ít vaø söï daâng hieán cuûa ta cho Chuùa laø buûn xæn,keo kieät,tính toaùn.
-ta cuõng seõ thaáy con ngöôøi ta coøn quaù baàn tieän,so ño,teä haïi khoâng baèng nhöõng con ngöôøi coù lyù töôûng khaùc ta.
-haõy ñoái chieáu giöõa nhöõng ngöôøi khoâng Chaân lyù vaø coù Chaân lyù xem ai laø ngöôøi ñaõ laøm neân lòch söû.
-Ta coù caàn neân haï mình ñeå hoï ñoøi göông soáng cuûa nhöõng ngöôøi khoâng coù Chaân lyù khoâng?
-Ta coù thaät söï haûnh dieän raèng mình ñaõ ñöôïc quyeàn naêng cuûa Chaân lyù haønh ñoäng chöa?
2-Lòch söû theá giôùi.( Gioùp 12. 13- 25, Chaâm 21.1 Thi 33.15, 96.10 )
-khaùm phaù ra moät baøn tay voâ hình cuûa Ñöùc-Chuùa-Trôøi aån naùu phía sau doøng chaûy cuûa lòch söû nhaân loaïi.
-Taïo moät söï xaùc tín nhaát ñònh trong loøng veà Lôøi Chuùa ñaõ ñang vaø seõ maõi maõi öùng nghieäm.
-Bôûi söï lieân töôûng,ta thaáy dieãn bieán moïi laõnh vöïc cuûa tình hình theá giôùi cuøng vôùi söï chuaån bò Chuùa taùi laâm .
-Noù seõ giuùp ta nhieàu trong vieäc tìm nhöõng yù môùi ,nhöõng gôïi yù cho söù ñieäp .
-Ñöùc-Chuùa-Trôøi coù can thieäp vaøo chính trò khoâng? lòch söû seõ cho caâu traû lôøi.
3-Söï kyø dieäu cuûa thieân nhieân vaø con ngöôøi.( Thi 19:, 104: ,147: Gioùp 12.7- 9 )
-Nhöõng khaùm phaù khoa hoïc veà laõnh vöïc naày ích lôïi cho nhöõng ai muoán laøm saùng toû Chaân lyù.
-Vaø nhöõng gì khaùm phaù laø phuø hôïp vôùi Kinh Thaùnh hoaøn toaøn.(Gioùp 38:- 42,
-Kinh Thaùnh seõ khoâng coøn laø thaàn thoaïi, coá tích nöõa neáu bieát vaän duïng nhöõng hieåu bieát naày.( Thi 19: 104:139:)
-Haõy hieåu bieát veà nhöõng gì lieân quan ñeán cuoäc soáng thöôøng nhaät maø söï kyø dieäu cuûa noù laø ñaùng ñeå löu yù.
-Baïn khoâng ñöôïc quyeàn ngu doát veà laõnh vöïc naày khi bieän minh cho Chaân lyù Kinh Thaùnh.
-Noù mang tính thuyeát phuïc lôùn cho baát cöù ai ñoái dieän .
4-Luoân theo doûi nhöõng dieãn bieán kinh teá,chính trò,vaên hoùa,xaõ hoäi hieän thôøi ñoái chieáu vôùi lôøi tieân tri trong Kinh Thaùnh.
-
5-Nghieân cöùu caùc toân giaùo,trieát hoïc,tö töôûng theá gian.
-
6-Phong tuïc taäp quaùn ,neàn vaên hoùa caùc daân toäc treân khaép theá giôùi.
-
7-Luaän lyù hoïc.
8-Trình ñoä hoïc vaán phoå thoâng coù aûnh höôûng gì?
9- Laøm sao ñeå vöôït qua vaán naïn naày?
Khi Chuùa daïy baûo “ Haõy vaâng phuïc” thì töï trong ñoù ñaõ ngaàm noùi leân moät thöïc traïng laø con ngöôøi ta voán ñaõ khoâng muoán vaâng phuïc ngöôøi khaùc, coù moät
C-Kyû naêng : ( ñaõ coù)
oùc suy luaän baåm sinh
phöông phaùp suy luaän
khaû naêng suy luaän
caû 3 ñeàu khaùc nhau.
coù ngöôøi coù oùc suy luaän nhöng laïi kf coù khaû naêng suy luaän.
tìm hieåu yù nghóa töø nhöõng söï kieän treân.
Moân : LUAÄN LYÙ HOÏC
Trích moät phaàn cuûa Giaùo sö Ñaøm Xuaân Thieàu vaø Traàn Troïng San
Saùch Luaän lyù hoïc
Trích soaïn bôûi Traàn Mai, thuoäc Lieân Ñoaøn Truyeàn Giaùo Phuùc Aâm VN
Chöû “ lyù luaän”
1- Lyù luaän hoïc: OÙc quan saùt OÙc Phaân tích & Toång hôïp.
-taïi sao lyù luaän keùm: (( N.h.Leâ-reøn luyeän lyù trí)
-Tin Chuùa roài, tieáp nhaän Bap tem Ñöùc Thaùnh Linh roài coù coøn caäy troâng nôi oùc lyù luaän khoâng?
-Traû lôøi caâu hoûi naày khoâng phaûi deã. Vì treân phöông dieän giaùo lyù thì söï lyù luaän cuõng mang tính chaát thuaàn lyù thoâi.
-Kinh Thaùnh cuõng cho thaáy raát nhieàu ngöôøi söû duïng oùc lyù luaän.
-Ñöùc-Chuùa-Trôøi cuõng keâu goïi daân söï lyù luaän.( Esai 1.18
-Trong thöïc teá cuõng cho thaáy vì thieáu phöông phaùp lyù luaän maø ngöôøi ta ñaõ hieåu sai Lôøi Chuùa hoaëc hieåu khoâng tôùi nôi.
-ñeå bieát bieän bieät:chính, phuï, ñuùng sai, yeáu maïnh,vui buoàn, nguyeân nhaân, haäu quaû.
Ví duï:
-Khi Pauloâ vieát thö keâu goïi haõy hieäp moät töùc laø ôû ñoù ñang coù loân xoän.
-Keâu goïi :choàng haõy yeâu thöông vôï vôï phaûi kính phuïc choàng thì noùi leân baûn chaát ngöôøi nam: thieáu yeâu thing, deã phaûn boäi vaø baûn chaát ngöôøi nöõ laø phaûn loaïn. Moät beân coù baûn chaát phaûn boäi, beân kia coù baûn chaát phaûn loaïn.
Giöõa caùc leõ ñaïo veà: söï taùi sanh, neân thaùnh, tin Chuùa, truyeàn giaùo, daâng tieàn, lieân hieäp vôùi Ñaáng Christ treân Thaäp töï giaù, Bap tem trong Thaùnh Linh, leõ ñaïo Ba Ngoâi,..v..v.. thì ñaâu laø leõ ñaïo quan troïng nhaát maø ta phaûi giaûng cho hoäi chuùng? Ñieàu gì caàn giaûng tröôùc/ ñieàu gì caàn giaûng tieáp theo ñoù?
-
Ngoaøi vieäc ñöôïc Chuùa daïy doã ra, thì vieäc söû duïng phöông phaùp lyù luaän cuõng caàn thieát trong vieäc nhaän ñònh vaán ñeà.
I. NGUOÀN GOÁC HÌNH THAØNH
1. Nguoàn goác luaän lyù
2. Ñònh nghóa luaän lyù
3. Hai loaïi luaän lyù
4. Töông quan luaän lyù vôùi caùc khoa hoïc khaùc
1. Nguoàn goác
Khoâng phaûi do nhaø luaän lyù ñaët ra, nhöng do nhu caàu thieát yeáu cuûa con ngöôøi laø phaûn öùng, töï veä, phaùt trieån.
Chuùng ta tieáp thu töø xaõ hoäi veà ngoân ngöõ, taäp quaùn, phong tuïc, toân giaùo, trieát lyù… Ta laïi thaáy nhöõng ñieàu baát ñoàng yù kieán, maâu thuaãn vôùi ngöôøi khaùc, gaëp nhöõng vaán ñeà hôi toái taêm… buoäc ta phaûi lyù luaän cho ra leõ, cho hieåu ñöôïc vaán ñeà ñuùng.
Nhö vaäy Luaän Lyù HoïÏc giuùp cho ngöôøi Truyeàn ñaïo caùc vieäc sau :
· Nhu caàu hieåu bieát leõ thaät
· Nhu caàu haønh ñoäng coù hieäu quaû
· Bieát phaân tích vaø toång hôïp vaán ñeà maø Kinh thaùnh ñeà caäp ñeán : Khaùm phaù yù nghóa tieàm aån trong maïch vaên ñeû ñaït ñeán tri thöùc Chaân lyù.
· Bieát caùch ñaët vaán ñeà trong baøi giaûng caùch trình ñoä, chaët cheõ.
Coù hai caùch ñeå ta phaûi haønh ñoäng theo lònh caáp treân :
- Moät laø hoï chæ thò, ra lònh, ta chæ vieäc thi haønh caùch göôïng eùp maùy moùc.
- Hai laø hoï thuyeát phuïc ta baèng nhöõng phöông phaùp lyù luaän chaéc chaén, hôïp lyù.
Neáu baïn choïn caùch hai thì neân nhôù caâu Kinh thaùnh maø Chuùa Jeâsus ñaõ phaùn trong Mathiô 7:12.
Con ngöôøi khoâng phaûi laø caùi maùy, hoï coù lyù trí, yù chí töï do, hoï thích choïn löïa nhöõng ñieàuphuø hôïp vôùi lyù trí. Hoï muoán tìm moái töông quan nhaân quaû, hoï khao khaùt hieåu ñuùng tröôùc khi haønh ñoäng. Theá nhöng khoâng ít nhöõng ngöôøi Truyeàn ñaïo ñaõ laøm ngöôïc laïi quy luaät treân. Vöøa ñoïc xong ñoaïn Kinh thaùnh laø ñaõ baét ngöôøi ta haønh ñoäng ngay baèng caùch giaûng luaän öùng duïng. Ta haõy tìm caùch PHAÂN TÍCH, LAÄP LUAÄN BAÈNG NHIEÀU PHÖÔNG PHAÙP khaùc nhau, haàu thuyeát phuïc ñoái töôïng. Thieáu oùc lyù luaän hoaëc khoâng bieát phöông phaùp lyù luaän seõ deã coù nhöõng keát luaän hoà ñoà, noâng caïn, sai traät vaø ñem laïi khoâng bieát baonhieâu laø haäu quaû tai haïi cho Hoäi thaùnh vaø laøm giaûm uy tín cuûa chính ngöôøi giaûng luaän. Ngöôøi thieáu suy nghó, suy xeùt khoâng tôùi nôi tôùi choán thì loái keát luaän caøng böôùng, khoâg ñaùng tin. “Tín ñoà nguû guïc trong giôø giaûng laø taïi hoï yeáu ñuoái hay taïi ngöôøi giaûng ñaõ cho aên nxaøo ñi naáu laïi töø nhöõng ngaøy xa xöa ?”. Coù moät ngöôøi kia ñaõ lyù luaän raèng “Ngöôøi ñaøn baø rôø troân aùo Chuùa Jeâsus laø bôûi oùc meâ tín !” !!! Coù ngöôøi ñaõ keát luaän raèng Chuùa Cha cuõng quyø xuoáng toân cao Chuùa Jeâsus (Philip 2:10). Taïi sao Kinh thaùnh phaûi ñöôïc vieát trong 1189 ñoaïn, vì caàn phaûi lyù luaän ñeå thuyeát phuïc chuùng ta. Ta haõy suy xeùt vaán ñeà theo kinh nghieäm haït caùt cuûa ta, thöông ai thì lyù luaän toát, gheùt ai thì lyù luaän xaáu – thieáu khaùch quan. Laø ngöôøi Truyeàn ñaïo ta phaûi bieát caùi toát, caùi hay naøo cuûa ngöôøi khaùc, cuûa toân giaùo baïn, cuûa neàn vaên hoaù daân toäc ñeå öùng duïng caùi toát cho ñuùng choã. Vì thieáu oùc lyù luaän laø ta ñaõ theá tuïc hoaù Hoäi thaùnh ! Khi giaûi thích moät ñoïan naøocuûa saùch Tin laønh, ta haõy ñoïc nhöõng ñoaïn töông töï trong caùc saùch khaùc, hoaëc khi giaûi nghóa moät caâu chuyeän lòch söû cuûa daân Ysôraeân, ta haõy ñoïc luoân caø hai saùch Caùc vua vaø Söû kyù.
Neân nhôù tình caûm traùi tim ta deã thay ñoåi theo thôøi tieát, theo moâi tröôøng, theo traïng thaùi sinh lyù vaø nhöõng nguyeân nhaân khaùch quan. Vì vaäy, ta ñöøng caên cöù treân tình caûm maø lyù luaän. Bieát bao ngöôøi coù baèngcaáp ñôøi naøy, nhöng thieáu oùc suy xeùt khaùch quan ñaõ noângnoãi keát luaän raèng loaøi khæ laø thuûy toå cuûa loaøi ngöôøi ! Hoï lyù luaän raát chaët cheõ treânmoät cô sôû coù neàn taûng.
Chuyeän xöa keå raèng : Coù hai ñöùa nhoû caõi nhau. Moät ñöùa thì cho raèng maët trôøi buoåi tröa gaàn chuùng ta hôn buoåi saùng vôùi lyù luaän raèng tröa noùng hôn saùng, ñöùa kia thì cho raèng buoåi saùng gaàn hôn vôùi lyù luaän raèng maët rôøi buoåi saùng toû hôn buoåi tröa. Trong Cô ñoác giaùo, khoâng ít nhöõng “Vó nhaân caøng böôùng” nhö vaäy, thieáu nghieân cöùu, thieáu suy nghó, thieáu luaän lyù phaân tích toång hôïp maø ñaõ voäi keát luaän.
Nhö vaäy ñeå truyeàn baù Phuùc aâm coù hieäu quaû, cho chaân lyù ñöôïc saùng toû, cho ngöôøi nghe deã chaáp nhaän Chaân lyù thì ngöôøi Truyeàn ñaïo phaûi lyù luaän. Daïy moân hoïc khoâng theå xem thöôøng neáu ta muoán “noùi cho thaáu loøng daân söï Ngaøi”.
* Coù ngöôøi ñaõ keát luaän raèng: Chuùa Cha cuøng quyø xuoáng toân cao Chuaù Gieâ xu !! (Phi líp 2:10.
* Taïi sao Kinh Thaùnh ñöôïc vieát 1181 ñoaïn vì …………..lyù luaän ñeå thieát phuïc chuùng ta.
2. Ñònh nghóa:
Laø moân hoc daïy nhöõng quy taéc suy luaän hôïp lyù, traùnh maãu chuaån ñeå laøm saùng toû vaán ñeà coøn nhieàu aån nghóa haàu ñaït ñeán söï nhaän thöïc duïng.
“ Laø khoa hoïc coù muïc ñích xaùc ñònh trong nhöõng ñoäng taùc trí tueä ñeå tieán tôùi vieäc nhaän thöùc chaân lyù, nhöõng ñoäng taùc naøo coù giaù trò vaø nhöõng ñoäng taùc naøo khoâng coù giaù trò.’ (Laland).
3. Phaân loaïi:
Lyù luaän hình thöùc vaø lyù luaän thöïc duïng.
a. Lyù luaän hình thöùc: Nghieân cöùu veà nhöõng hình thöùc thuaàn thuyù cuõa tö töôûng nhö: YÙ Nieäm,, Phaùn Ñoaùn, Suy luaän maø khoâng bieát noäi dung laø söï kieän lòch söû hay trieát hoïc.
Lyù luaän ruùt ra nhöõng quy taéc maø tö töôûng phaûi tuaân theo ñeå traùch maâu thuaån vaø cuõng ñeå maïch laïc phuø hôïp vôùi chính tö töôûng. [(Aristote 384-322 TC) ngöôøi ñeà xöôùng]
Lyù luaän ña giaù:
Vôùi quannieän cuûa Aristote thì thuoäc veà lyù luaän nhò giaù vì: trong moät meänh de962 chæ coù theå ñuùng hoaëc coù theå sai caùi gì khoâng ñuùng laø sai vaø ngöôïc laïi.
Nhöng trong moät soá tröôøng hôïp nhaát ñònh trong toaùn hoïc, coù nhöõng meänh ñeà khoâng theå chöùng minh ñöôïc laø ñuùng hay sai, laïi coù nhöõng meänh ñeà khi chöùng minh ñöôïc laø khoâng theå sai nhöng laïi khoâng theå chöùng nghieäm ñöôïc laø ñuùng. Vaäy coù theå nhöõng meänh coù theå coù 3 giaù trò: Ñuùng, Sai vaø baát ñònh. Trong luaän lyù hoïc ña giaù, nguyeân lyù khöû tam khoâng ñöôïc thöøa nhaän: giöõa caùi sai tuyeät ñoái vaø caùi ñuùng tuyeät ñoái moät meänh ñeà coù theå coù voâ soá giaù trò.
Luaän lyù bieän chöùng: Nhöõng moân ñeå cuûa Hegel vaø Max muoán they theá luaän lyù hình thöùc oå ñieån baèng luaän lyù bieän chöùng. Hoï loaïi boû nguyeân lyù maâu thuaån vì thöïc taïi bieán ñoäng, maâu thuaån. Theo hoï tö töôûng phaûi uoán theo nhöõng maâu thuaån cuûa thöïc taò ñoù laø: Chính ñeà. Phaûn ñeà, Hôïp ñeà. Maâu thuaån khoâng coøn laø huyû theå cuûa tö töôûng luaän kyù maø chính laø ñoäng cô cuûa tö töôûng, laø ñieàunkieän cuûa tieán boä, coù maâu thuaån môùi coù xung ñoät, coù xung ñoät thì tö töôûng vaø söï vaät môùi chuyeån ñong vì noù chöùa ñöïng söï maâu thuaån beân trong, Maâu thuaån ñöa tôùi moät hôïp ñeà-hôïp ñeà ñoù ñöa tôùi moät hôïp ñeà môùi.. Luaän lyù bieän chöùng laø moät coá gaéng ñeå thích nghi tö töôûng vôùi tieán boä cuûa khoa hoïc.
b. Lyù luaän thöïc duïng:
Lyù luaän hình thöùc cho ta bieát phaûi theo nhöõng ñieàu kieän hình thöù c naøo suy luaän ta cho ñuùng, tö thöôøng ta phaûi phuø hôïp vôùi chính noù.
Nhöõng tö töôûng ta bao giôø cuõng coù ñoái töông: Söû hoïc, Vaät lyù, Thieân nhieân, toaùn hoïc, Sieâu hình. . .maø muoán ñaït tôùi nhöõng ñoái töôïng ñoù, töï töôûng ta phaûi tieán böôùc ra sao, theo nhöõng quy luaät gì, phöông phaùp naøo, lyù luaän thöïc duïng cho bieát nhöõng quy taéc ñoù.
Tri thöùc luaän laø nghieân cöùu pheâ bình veå nhöõng nguyeân taéc nhöõng giaû thuyeát vaø nhöõng keát quaû cuûa caùc khoa hoïc [pheâ phaùn veà tröïc giaùc, suy luaän phaân tích toång hôïp]
Phöông phaùp luaän nghieân cöùu caùc phöông phaù –Caû hai hôïp thaønh ‘Trieát lyù khoa hoïc”
4. Töông quan vôùi:
LUAÄN LYÙ HOÏC TAÂM LYÙ HOÏC
Loaïi boû sinh hoaït tình caûm, hoaït ñoäng yù chí, nghieân cöùu nhöõng ñoäng taùc tröøu töôïng nhaát nhö yù nieäm, phaùn ñoaùn suy luaän.
Lyù luaän hoïc cuõng nghieân cöùu veà söï kieän taâm linh nhöng ñoái vôùi muïc ñích aán ñònh giaù trò cuûa chuùng xem coù phuø hôïp vôùi quy taéc cuûa trí thöùc ? Luaän lyù ñuùng hay sai?
- Ta phaûi tö töôûng theá naøo cho ñuùng ?
- Nhöõng quy taéc phaûi theo trí tueä.
Phaân tích hình thöùc thuaàn tuyù cuûa tö töôûng ñieàu kieän tieân nghieäm cuûa trí thöùc quy taéc höôùng daãn ñoäng taùc cuûa lyù trí
Nghieân cöùu veà toaøn theå sinh hoaït taâm linh, hoaït ñoäng trí thöùc, tình caûm tính khí, t.quan.
Nghieân cöùu veà sö kieän taâm linh, quan saùt cho ñuùng vôùi thöïc taïi cuï theå
Taâm lyù hoïc nghieân cöùu xem tö töôûng con ngöôøi ra sao caùi gì xaûy ra khi suy luaän.
- Moâ taû tö töôûng ta theá naøo.
- Nhöõng tieán trình thöïc söï cuûa trí tueä.
Nghieân cöùu baèng phöông phaùp noäi quan vaø phöông phaùp ngoaïi quan.
Noái töông quan giöõa
LUAÄN LYÙ HOÏC XAÕ HOÄI HOÏC
Chuù troïng ñeán tö töôûng caù nhaân khi hôïp lyù. Nghieân cöùu veà hoaït ñoäng tinh thaàn cuûa taäp theå, ngheä thuaät,tình caûm, chính trò, tö töôûng taäp theå.
Nhöng ñaõ thaáy, xaõ hoäi hoïc khoâng caét nghóa noãi hình thöùc cuûa lyù trí. Ñaønh raèng soáng trong xaõ hoäi gaëp phaûi nhöõng ñieàu traùi ngöôïc, ta phaûi caån thaän duyeät laïi yù kieán cuûa ta. Nhöng ta khoâng theå cho raèng nhöõng nguyeân lyù thuaän lyù, noàng coát cuûa suy luaän ta laø do xaõ hoäi maø coù. Ta khoâng theå cho raèng moät ñieàu hôïp lyù laø khi ñöôïc xaõ hoäi chaáp thuaän (Vd: Choàng chuùa vôï toâi, cheá ñoä noâ leä). Luaän lyù quaàn chuùng laø loaïi luaân lyù tình caûm, Ñaùm ñoâng bò loâi cuoán theo phong traøo –duø nghòch lyù vôùi lyù trí. Ñieàu maø taäp theå hoan nghinh hoâm nay laïi ñaûo trong ngaøy mai vaø ngöôïc laïi.
LUAÄN LYÙ HOÏC ÑAÏO ÑÖÙC HOÏC * Phaùt bieåu nhöõng quy luaät haønh
· Phaùt bieåu quy luaät cuûa tö töôûng ñeå nhaän thöùc ñuùng.
· Aán ñònh ñieàu kieän ñeå tö töôûng hôïp lyù
ÑAÏO ÑÖÙC HOÏC
· Phaùt bieåu nhöõng quy luaät theo haønh ñoäng
· Aán ñònh ñieàu kieän ñeå tö töôûng
hôïp lyù.
Ñoái töôïng cuûa luaän lyù hoïc laø tieán trình cuûa tö töôûng ñöa tôùi chaân lyù. Nhaø luaän lyù hoïc giaû thieát raèng: Trí tueä con ngöôøi coù giaù trò khaùch quan.
SIEÂU HÌNH HOÏC
Chaân lyù laø gì :Trí tueä con ngöôøi coù khaùch quan khoâng? Linh hoàn con ngöôøi ra sao? Coù thaät khoâng? Ñoù laø nhöng vaán ñeà thuoäc phaïm vi sieâu hình.
2. NHÖÕNG NGUYEÂN TAÉC CAÊN BAÛN CUÛA LYÙ TRÍ
1. Ñònh nghóa
2. Ñaëc tính
3. Phaân loaïi
4. Nguoàn goác
5. Giaù trò
I. ÑÒNH NGHÓA:
Luaän lyù hoïc nghieân cöùu veà nhöõng hoaït ñoäng cuûa trí tueä ñeå tìm kieám chaân lyù. Hoaït ñoäng naøy goàm taùc ñoäng cuûa trí thöùc nhö phaân ñoaïn suy luaän. Ñeà phaân ñoaïn vaø suy luaän ñuùng ta phaûi ñöa vaøo nhöõng quy taéc caên baûn hay nguyeân lyù goïi laø nguyeân lyù thuaàn lyù hay ñaàu tieân. Nhöõng nguyeân lyù höôùng daãn naøy thöôøng ñöôïc coi laø noàng coát cuûa lyù trí? Vaäy lyù trí laø gì ?
“Lyù trí laø caùi duy nhaát khieán ta laø ngöôøi vaø ta khaùc vôùi loaøi vaät, laø khaû naêng phaùn ñoaùn ñuùng vaø phaân bieät ñieàu ñuùng vaø sai” (Descartes).
“Lyù trí laø khaû naêng coù nhöõng nguyeân lyù, noù giuùp ta nhaän thöùc, toå chöùc, ñieàu kieän thuaàn tuyù cuûa tröïc giaùc, giaùc quan, lyù trí laø löông tri moät thöù baûn naêng tri thöùc giuùp ta phaân bieät ñöôïc ñieàu ñuùng vaø traùnh ñieàu sai voâ lyù” (Kant)
Lyù trí hoaït ñoäng ôû bình dieän cao hôn tri giaùc tínhvaø chæ rieâng con ngöôøi moãi con loaøi vaät chæ coù moät; tri thöùc nhôø giaùc quan, khoâng vöôït xa khoûi caûm giaùc ñeå nhaän thaáy nhöõng töông quan qua taát yeáu giöõa caùc söï vaät, töông quan nhaân quaû.
“Nhöõng nguyeân lyù xaâm nhaäp vaøo moïitö töôûng vaø caàn thieát cho ta tö töôûng y nhö cô naêng baép thòt vaø gaân coát caàn cho ta ñi ñuùng tuy ta khoâng nghó tôùi’ (Leibniz).
Trong moïi ñoäng taùc, tö töôûng ta tuaân theo moät soá nguyeân lyù maø chính noù khoâng ngôø.
II. ÑAËC TÍNH CUÛA CAÙC NGUYEÂN LYÙ CAÊN BAÛN;
Nguyeân lyù ñaàu tieân 3 ñaëc tính phaân bieät vôùi nhöõng chaân lyù do kinh nghieäm ñem laïi
a. Phoå bieán: Moãi ngöôøi ñeàu maëc nhieân coâng nhaän nhöõng nguyeân lyù ñaàu tieân trong khi suy luaän moät caùch raát tö nhieân, TV: Moät ñöùa beù vaãn thaéc maéc taïi sa9o vaø tìm ra nguyeân nhaân suø khoâng heà hay bei61t gì veà nguyeân lyù nhaân quaû: Taïi sao meï buoàn? Taïi sao con khoâng coù cha?
· Noù ñuùng vôùi taát caû moïi söï vaät khoâng loaïi tröø moät vaät gì. Chuùng laïi quy luaät chi phoái taát caû moïi höõu theå. Nhöõng ñònh luaät vaät lyù chæ coù tính caùch toång quaùt chöù khoâng phoå bieán vì noù chæ ñuùng trong vaät theå. Trong khi nhöõng nguyeân lyù thuaàn tuyù ñuùng vôùi taát caû moïi caùi gì noù coù theå coù. Nguyeân lyù tuùc lyù chæ chi phoái taát caû moïi hieän töôïng taïm giôùi cuõng nhö vaät giôùitrong baát cöù hoaøn caûnh naøo, coøn ñònh luaät thuoäc veà aâm nhaïc hay khoa hoïc chæ ñuùng vôùi loaïi hieän töôïng noù trong nhöõng ñieàu kieän xaùc ñònh.
· Taát yeáu: Tieáng naøy hieåu theo 2 nghóa:
i/ Nhöõng nguyeân lyù ñaàu tieân aån taøng trong baát cöù loaïi tö töôûng naøo, muoán vöôït leân treân nhöõng aán töôïng nhaát thôøi, rieâng bieät khaùc nhau ñeå tìm nhöõng töông quan toång quaùt, haèng coù giöõa caùc söï vaät. Khoâng coù chuùng khoâng theå coù tö töôûng treû con khi suy nghó moät suy luaän chöa bieät ñuùng vôùi caùc phöông phaùp suy luaän, noù ñi töø caùi ñôn nhaát ñeán caùi ñôn nhaát , noù khoâng yù thöùc veà nhöõng moái lieân laïc, suy luaän rôøi raïc, daùm boû qua nhöõng moái lieân laïc vaø nhöõng lyù luaän tieàm aån trong tö töôûng vaø tính caùch toång quaùt naáp sau nhöõng lieân laïc ñaëc thuø trong suy luaän cuûa chuùng (Piaget) [I Coâr. 13:11)
· Nguyeân lyù ñaàu tieân coøn laø taát yeáu nöõa nöõa (veà phía ñoái töôïng ) nghóa laø ñoái vôùi söï vaät tö töôûng, chuùng khoâng theû khoâng ñuùng. Chuùng laø nhöõng quy luaät khoâng theå khoâng ñuùng vaø tho lyù maø xeùt thì taát phaûi nhö vaäy. “Tieàn coâng cuûa toäi loãi laø söï cheát” Moãi ngöôøi phaûi cheát moät laàn roài chòu phaùn xeùt” “Chim trôøi khoâng gieo khoâng giaët khoâng thaâu tröõ vaøo trong kho taøng, maø cha caùc ngöôi treân trôøi nuoâi noù, hoa hueä cuõng vaäy” Mat. 15:19. Roma 7:laø nhöõng quy luaät cuûa toäi loãi.
b. Hieãn nhieân: Khoâng caàn phaûi chöùng minh vaø cuõng khoâng theå chöùng minh ñöôïc. Vì leõ giaûn dò laø khoâng coù gì roõ raøng vaø chaéc chaén hôn chuùng ta.
Maøu traéng laø maøu traéng. Con ngöôøi laø con ngöôøi, khoâng caàn phaûi chöùng minh. Toâi laø toâi, khoâng theå toâi vöøa laø khoâng phaûi toâi.
III. PHAÂN LOAÏI CAÙC NGUYEÂN TAÉC CAÊN BAÛN:
Coù theå chia laøm 2 loaïi:
· Nhöõng nguyeân taéc caáu taïo neân nhaän thöùc, höôùng daãn lyù trí, laøm noàng coát cho nhaän thöùc.
· Vaø nhöõng nguyeân lyù coù tính caùch hình thöùc hôn goïi laø nguyeân taéc luaän lyù maø tö töôûng phaûi ñöa vaøo trong khi hoaït ñoäng.
A) Nhöõng nguyeân taéc caáu taïo nhaän thöùc: Nguyeân lyù tuùc lyù, nguyeân lyù nhaân quaû, nguyeân lyù cöùu caùnh.
1) Nguyeân lyù tuùc lyù:
“Taát caû nhöõng gì hieän höõu ñeàu coù lyù do hieän höõu” “Taát caû ñeàu coù cuøng moät yù nghóa” (Leibniz) ñaõ ñeà nghò coâng thöùc sau: “Khoâng bao giôø coù caùi gì xaõy ra hay hieän höõu maø khoâng coù nguyeân nhaân hoaëc ít ra cuõng coù moät lyù do, lyù do khieán chuùng ta hieåu moät caùch tieân nghieäm raèng taïi sao caùi aáy laïi coù chöù khoâng phaûi laø khoâng coù, vaø taïisao caùi kia heá naøy chöù khoâng phaûi theá khaùc”.
Eouillee nhaän xeùt veà nl nhö sau: “ Chöùc vuï cuû minh trí khoâng phaûi chæ laø phaân bieät caùc söï vaät vôùi nhau maø coøn laø quy chuùng veà moä tö töôûng baèng caùch raøng buoäc chuùng bôûi nhöõng moái lieân heä taát yeáu. Oâng goïi noù laø: “Nguyeân lyù khaû nieäm phoå bieán”. Bôûi taát caû nhöõng söï ñeàu coù theå hieåu ñöôïc caét nghóa ñöôïc, neáu moïi söï ñeàu coù tính caùch baát taát, thì taát caû seõ hoãn loaïn, ngaãu nhieân baát ñònh vaø chuùnt ta khoâng theå hieåu ñöôïc gì hay caét nghóa ñöôïc gì. Vì vaäy caàn phaûi coù ly do ñaày ñuû (tuùc lyù )ñeå caét nghóa.
2) Nguyeân lyù nhaân quaû:
Moïi söï ñeàu coù nguyeân nhaân, trong cuøng moät hoaøn caûnh nhö nhau, cuøng moät nguyeân nhaân bao giôø cuõng ñöa tôùi cuøng moät hieäu quaû. VD: Khi teá baøo vaø tinh truøng gaëp nhau thì chaéc chaén bao giôø cuõng sinh ra moät baøo thai. Trong theá giôùi thuoäc linh thì moät cô ñoác nhaân phaïm toäi thì chaéc chaén sinh ra baát an, khi ma quyû aùm vaøo moät ngöôøi thì khoâng coøn bình thöôøng nöõa, tình traïng cuûa theá giôùi hoâm nay phaûi coù moät nguyeân nhaân: Toäi loãi.
3) Nguyeân lyù taát ñònh: Theo Gblot, nguyeân lyù taát ñònh goàm 2 ñieåm:
a) Trong thieân nhieân coù moät traät töï baát di dòch.
a) Caùc hieän töôïng thieân nhieân ñeàu tuaân theo moät ñònh luaät, töùc laø chuùng tuyø thuoäc vaøo nhöõng ñieàu kieän quyeát ñònh chuùng laø theá naøy chöù khoâng phaûi laø theá khaùc. Con gaø phaûi ñeû ra tröùng gaø chöù khoâng theå naøo ñeû ra tröùng vòt, caây ôùt khoâng theå cho ra con caù, boø phaûi aên coû vaø phaûi cho ra söõa, chöù khoâng theå ñeû ra tröùng. Traùi taùo phaûi rôi xuoáng ñaát chöù khoâng theå khaùc hôn ñöôïc.
Nguyeân lyù taát ñònh khieán ta coù theå tieân ñoaùn caùc hieän töôïng moät khi ñaõ bieát ñieàu kieän quyeát ñònh chuùng, vaø taùi laäp chuùng baèng thì nghieäm. Moät soá ngöôøi ñaõ cho noù laø neàn taûng cuûa quy naïp phaùp.
Nhöng cuõng neân phaân bieät nguyeân lyù taát ñònh vôùi thuyeát ñònh meänh, hay tieàn ñònh thuyeát:
- Phaïm toäi laø hö maát (NLTD) Chuùa tieàn ñònh laø toäi nhaân phaûi hö maát (Tieàn ñònh tuyeät ñoái).
4) Nguyeân lyù cöùu caùnh: Suy dieãn töø nguyeân lyù tuùc lyù vaø gaàn vôùi nguyeân lyù tuùc lyù.
“Taát caû moïi söï ñeàu coù cuøng ñích hoaëc töông ñöông tôùi cuøng ñích”
YÙ nieäm chöõ “cöùu caùnh” laø moät yù nieäm khaùc phöùc taïp: Cöùu caùnh chính laø tính caùch höôùng ñeán moät muïc ñích, nhö vaäy chæ coù cöùu caùnh khi naøo coù yù thöùc. Rieâng sinh vaät coù trí khoân a coù yù thöùc môùi coùkhaû naêng höôùng ñeán cuøng moät ñích ñaõ döï ñònh vaø toå chöùc haønh ñoäng sao cho döï ñònh ñöôïc thaønh töïu. Ta yù thöùc raèng caùi thaéng phaûi toát khi xe chaïy nhanh vì vaäy ta phaûi toå chöùc vieäc laøm ra caùi thaéng an toaøn.
Cöùu caùnh chính coøn laøtínhcaùch cuûa caùigì ñöôïc taïo neân vì cuøng moät muïc ñích: Muïc ñích cuûa caùi keùo, caùi dao laø do ta ñaõ coù muïc ñích duøng noù. Duø hieåu caùch naøo cöùu caùnh vaãn laø moät nguyeân nhaân. Aristote phaân bieät nguyeân nhaân taùc thaønhvaø nguyeân nhaân cöùu caùnh: Nguyeân nhaânt taùc thaønh chæ moät hieän töôïng naøy phaùt sinh ra moät hieän töôïng khaùc laø hieäu quaû cuûa noù, nguyeân nhaân cöùö caùnh chæ caùi muïc ñích vì do ñoù maø moät haønh vi ñöôïc thöïc hieän.
NNCC : “Ñeå cöùu chuoäc toäi nhaân neân Chuùa Jesus môùi chòu cheát treân thaäp töï.
NNTT: “ Vì côn thaïnh noä cuûa Chuùa ñoå xuoáng thaønh Soñoâm, Goâmoârô môùi bò huyû dieät.
B) NHÖÕNG NGUYEÂN TAÉC LUAÄN LYÙ;
Ngoaøi nhöõng nguyeân taéc laøm noàng coát cho vieäc thoáng nhaát keå treân, tö töôûng con ngöôøi phaûi döïa vaøo moät soá nguyeân taéc khaùc coù tính caùchg hình thöùc hôn: Nguyeân taéc luaän lyù:
- Nguyeân lyù ñoàng nhaát
- Nguyeân lyù maâu thuaån
- Nguyeân lyù khöû tam.
Nhöõng nguyeân taéc naøy coù tính tieàm aån, ta chæ hieåu ngaàm chöù khoâng bao giôø neâu roõ trong khi suy luaän. Ñoù laø moât thöù coâng lyù hieån nhieân, khoâng theå chöùng minh ñöôïc vì leõ ta phaûi giaû thuyeát chuùng tröôùc khi muoán chöùng minh ñieàu gì.
a. Nguyeân lyù ñoàng nhaát: Caên baûn nhaát ñöôïc coi laø neàn taûng cuûa tö töôûng lyù luaän nôi chuùng, dieãn dòch hình thöùc noùi rieâng, noù ñöôïc phaùt bieåu nhö sau: “Toâi laø toâi” khoâng theå coù toâi laïi vöøa khoâng coù toâi. Chuùa Jesus laø Ñaáng Meâsi:Khoâng theå Ngaøi vua laø Chuùa cöùu theá töø trôøi laïi vöøa khoâng. Neáu thieáu yù nieäm ñoàng nhaát tö töôûng ta khoâng theå maïch laïch.
b. Nguyeân lyù maâu thuaãn: Nguyeân lyù ñoàng nhaát taát yeáu cuûa söï vaät vôùi chính noù. Töø ñoù suy dieãn ra nguyeân lyù maâu thuaãn ñöôïc phaùt bieåu nhö sau: “ Toâi khoâng phaûi laø phi toâi” “ Aùnh saùng khoâng phaûi laø phi aùnh saùng” Trong aùnh saùng khoâng heà coù söï toái taêm, trong tình yeâu khoâng coù boùng daùng cuûa söï haän thuø. Trong söï soáng khoâng heà coù söï cheát. Cuøng moät thuoäc tính khoâng theå vöøa coù vöøa khoâng coù trong cuøng moät chöõ theå, ñoàng thôøi trong cuøng moät töông quan.
c. Nguyeân lyù khöû tam: Hay laø nguyeân lyù maâu thuaãn trình baøy döôùi hình thöùc song quan luaän “Giöõa A vaø phi A laø 2 ñieàu maâu thuaãn, töông phaûn, hoaëc A ñuùng hoaëc phi A ñuùng khoâng theå coù tröôøng hôïp thöù 3. Hoäi thaùnh hoaëc phuïc höng hoaëc boäi ñaïo khoâng theå coù tröôøn hôïp thöù 3. Khoâng ñöôïc cöùu roãi thì phaûi hö maát ñôøi ñôøi, theá giôùi hö maát thì khoâng coù moät giaûi phaùp naøo töø noù maø ra. Giöõa hai meänh ñeà traùi ngöôïc neáu coù meänh ñeà ñuùng thì meänh ñeà kia sai hoaëc ngöôïc laïi. Ñaây laø loái suy luaän phaûn chöùng.
4. NGUOÀN GOÁC CAÙC NGUYEÂN TAÉC CAÊN BAÛN:
Vaán ñeà naøy khoâng thuoäc phaïm vò luaän lyù maø laø cuûa sieâu hình hoïc. Nhöng ñeå hieåu roû giaù trò cuûa caùc nguyeân lyù ta coù vaøi ñieàu sô löôïc sau:
Thuyeát baåm sinh:
Platon (429) cho raèng tröôùc khi ra ñôøi, linh hoàn ta ñaõ coù caùc yù nieäm thuaàn tuyù, caùc chaân lyù vónh cöûu, roài khi hoài nhaäp vaøo caùc nôi traàn theá noù löu laïi caùc yù nieäm tröôùc ñaây. Vaäy nhöõng chaân thieän myõ coù tröôùc kinh nghieäm ñaõ saún trong trí tueä cuûa ta (Socrat (470 TC) quan nieäm nhö vaät neân oâng duøng phöông phaùp daïy hoïc troø goïi laø: “ Khích bieän phaùp” laø oâng kheâu goïi laïi yù nieäm trong linh hoàn cuûa hoïc troø ñeå hoï töï tìm caâu traû lôøi hôïp lyù.
+ Theo Descartes coù 3 yù nieäm:
- Caùc caûm yù: laø nhöõng yù nieäm do kinh nghieäm maø coù: caây coái soâng ngoøi.
- Caùc taïo yù: YÙ nieäm do trí, tö töôûng taïo neân: thaàn maët trôøi, thaàn saám seùt.
- Caùc baåm yù: YÙ nieäm baåm sinh do thöôïng Ñeá ñaët vaøo trong linh hoàn cuûa ta: Ñôøi ñôøi, toaøn bích, vónh cöûu.
Thuyeát naøy chæ coù giaù trò töông ñoái naøo thoâi, vì coù nhöõng yù nieäm sai leäch maø nhieàu naêm sau naøy ngöôøi ta bôûi kinh nghieäm ta thaáy noù sai.
Thuyeát chuû nghieäm: (David Hume): Lyù trí khoâng coù caùc nguyeân lyù baåm sinh. Taát caû caùc tri thöùc ta ñeàu do kinh nghieäm ñem laïi, lyù trí khoâng coù giaù trò khaùch quan.
Giaûi phaùp Kant: Moãi nhaän thöùc ñeàu do kinh nghieäm, nhöng coù nhöõng ñieàu kieän cuûa kinh nghieäm khoâng do kinhnghieïm ñem laïi, lyù trí khoâng coù tröïc giaùc, taát caû caùc tröïc giaùc cuûa ta ñeàu do kinh nghieäm giaùc quan ñem laïi nhöng traùi vôùi thuyeát chuû nghieäm, oâng xaùc nhaän raèng trí tueä ta ñöôïc caáu taïo bôûi nhöõng khuoân khoå coù tröôùc kinh nghieä,. CHæ coù kinh nghieäm môùi ñem laïicho ta noäi chaát cuûa tru thöùc-khoâng gian vaø thôøi gian khoâng dokinh nghieäm-chuùng laø khuoânhoå maø kinh nghieäm maø ta saép ñaët vaøo ñoù, oâng cho raèng: Khoâng coù yù nieäm baåm sinh nhöng coù khuoân khoå baåm sinh maø kinh nghieäm seõ ñeán saép ñaët vaøo ñoù, nhôø kinh nghieäm coù traät töï maïch laïch. Nhöõng khuoân khoå baåm sinh cuûa trí tuyeä vaø nhöõng tröïc giaùc cuûa kinh nghieâm ñeàu caàn thieát cho tröïc giaùc. Khoâng coù caùc phaïm truø ñoù thì caùc tröïc giaùc, giaùc quan seõ hoãn ñoän, voâ traät töï, nhöng neáukhoâng coù tröïc giaùc , giaùc quant hì caùc phaïm truø seõ troáng roãng, Vaäy trí tueä khoâng thu naïp kinh nghieäm moät caùch thuï ñoäng, traùilaïi trí tueä thaáy ñuùng neân traät töï va maïch laïch laø baèng chöùng nhöõng ngyeân lyù tieân nghieäm cuûa noù. Quan nieäm Kant ñaõ traùnh ñöôïc chuû nghóa hoaøi nghi vaø ñaûm baûo ñöôïc giaù trò cuû nhaän thöùc. Kant khoâng nhaän raèng lyù trí coù theå ñaït ñeán caùituyeät ñoái ôû ngoaøi phaïm vi kinh nghieäm.
Ngaøy nay thuyeát Kant bò chæ trích bôûi lyù trí khoâng caáu taïo bôûi nh74ng khuoân khoå coá ñònh baát ñoàng vaø phoå bieán. Nhöõng nguyeân taéc cuûa lyù trí khoâng vónh cöûu nhöng tieán trieån khoâng ngöøng nhôø kinh nghieäm. Nguyeân lyù baûo toàn troïng khoái cuû Newton ñaõ loãi thôøi vaø thay theá baèng quan nieäm cuûa Einstein theo ñoù troïng khoái taëng theo vaän toác.
Thuyeát tieán hoaù hieän ñaïi:
Nhaø xaõ hoäi hoïc Levy Gbruhl phaân tích taøi lieäu cuûa caùc nhaø thaùm hieåm vaø truyeàn giaùo ñaõ coù keát luaän raèng caùc daân toäc sô thuyû coù moät thöù taâm trí, töùc laø moät tö töôûng khaùc haún vôùi chuùng ta. Taâm trí sô thuyû khoâng bieát ñeán nguyeân lyù ñoàng nhaát vaø nguyeân lyù maâu thuaãn. Ngöôøi Bororus cho raèng hoï ñoàng thôøi vöøa laø ngöôøi vöøa laø veït (Hoï cho raèng con veït Araras laø thuyû toå cuûa hoï. Vaäy nhöõng nguyeân taéc caên baûn cuûa lyù trí khoâng phaûi laø nhöõng khuoân khoå coá ñònh, vónh cöûa –chuùng chæ bieåu loä trình tieán hoaù. Taâm lyù giaû Thuî só chuùng minh raèng nhöõng nguyeân lyù cuûa lyù trí khoâng caáu taïo saün trong yù thöùc caù nhaân maø chuùng thuï ñaéc theo töøng giai ñoaïn cuûa thôøi thô aáu. Ñeå yù ñeán kinh nghieäm nhöng oâng trôû laïi thuyeát chuû nhieäm ñaõ loãi thôøi maø cho raèng con ngöôøi ñaõ hoaït ñoäng ñeå khaùm phaù kinh nghieäm lyù. Baaèng cô caáu rieâng cuûa mình, con ngöôøi ñaõ haáp thuï nhöõng döï kieán do kinh nghieäm ñem laïi… maët khaùc con ngöôøi laïi thích nghi nhöõng gì do kinh nghieäm ñem laïi. Chính nhôø nhöõng haáp thuï vaø thích nghi vôùi hoaøn caûnh coäng vaøo nhöõng ñoøi hoûi caù nhaân maø coâ caáu lyù trí ñaõ daàn daàn hình thaønh.
Haõy cho moät thí du ï: Chuyeån haït ñaäu töø 2 bình gioáng nhau, baèng nhau sang qua hai bình khaùc nhau veà theå tích, treû con seõ coù caâu traû lôøi sai nguyeân lyù ngay.
Pheâ bình: Lyù trí sô thuyû cuõng coù nguyeân lyù nhöng thieáu oùc pheâ bình coù phöông phaùt thöïc nghieäm.
YÙ kieán Lalande : Theo thuyeát baåm sinh, caù nguyeân cuûa lyù trí coù tính caùch tieán nghieäm vaø hoaøn haûo ngay töø ñaàu- thuyeát tieán hoaù cho raèng caùc nguyeân lyù ñöôïc caáu taïo daàn daàn trong kinh nghieäm – Lalande thì dung hoaø, oâng phaân bieät 2 khía caïnh cuûa lyù trí: Lyù trí caáu taïo vaø lyù trí ñöôïc caáu taïo.
- Lyù trí caáu taïo chæ veà moät khuynh höôùng thieát yeáu haèng coù cuûa con ngöôøi. K.H toå chöùc vaø ñoàng nhaát (Noù goàm caùc ñieàu kieän: Khoâng maâu thuaãn ñoàng nhaát hoaù, lieân keát caùc hieân töôïng).
- Lyù trí ñöôïc caáu taïo: goàm caùc nguyeân lyù ñaëc bieät thuoäc veà taâm lyù, thôøi ñaïi, giai ñoaïn tieán hoaù cuûa tri thöùc con ngöôøi. VD: quan nieäm veà nguyeân nhaân tính cuûa con ngöôøi xöa vaø nay khaùc nhau. Vaäy nhöõng yeáu toá caàu cuûa lyù trí laø baåm sinh nhöõng nguyeân lyù laø saûn phaåm cuûa taâm lyù.
5. Giaù trò cuûa caùc nguyeân taéc caên baûn:
Coù thöïc laø chuùng phoå bieán, taát yeáu vaø hieån nhieân khoâng?
a) Töø trong baûn chaát cuûa lyù trí ñaõ thuoäc veà toäi nhaân “Toâi laø taùnh xaùc thòt ñaõ bò baùn cho toäi loãi, taâm trí cuûa con ngöôøi ñaõ laø moät phaàn cuûa baûn ngaõ toâ, nôi noù khoâng coù gì saùng suoát minh baïch caû. Chuaù ñôøi naøy ñaõ laøm muø loøng ngöôøi, trí khoân toái taêm xa caùch söï soáng cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi, con ngöôøi luoân laàm laïc trong lyù töôûng hö khoâng” Chöøng naøo löøa con röøng sanh ra ñöôïc con ngöôøi, baây giôø ngöôøi hö khoâng môùi trôû neân thoâng saùng” Gioùp 11:12. Laàm laãn lôùn neáu ta tin taát caû nhôø lyù trí ta hoaëc cuûa ngöôøi khaùc qua buoåi hoäi thaûo, thoâng coâng saùch vôû, baùo chí, lôøi bình luaän, trieát lyù, khoa hoïc… Taât caû chæ phaûi caên cö ù treân Lôøi Ñöùc Chuaù Trôøi laøm neàn taûng cho lyù trí, tö duy. Dó nhieân nhöõng nguyeân taéc caên baûn maø lyù trí coù ñöôïc thay ñoåi laø nguyeân nhaân, ñoàng nhaát, lieân keát.. nhöõng caâu traû lôøi phaûi töø Ñöùc Chuùa Trôøi.
b) Töø trong hieän töôïng cuûa söï tranh luaän treân ñaây cuûa caùc trieát gia ñaõ ñuû chöùng toû ra raèng lyù trí vaø nguyeân taéc cuûa noù ñaët ra khoâng ñaùng tin moät caùch tuyeät ñoái, chæ coù 4 chöõ NTLT maø ngöôøi ta ñaõ khaùc nhau trong lôøi giaûi thích. Vaø xaõ hoäi con ngöôøi cuõng tieán boä thì söï suy nghó con ngöôøi caøng maâu thuaãn chính nhöõng caùi ñaõ ñoàng yù tröôùc ñaây, saùch vôõ ñaõ loãi thôøi. Tuy nhieân lôøi Ñöùc Chuùa Trôøi thì vónh cöûu, baát bieán coù giaù trò vöôït thôøi gian laãn khoâng gian.
Thöïc taäp: Haõy aùp duïng nhöõng nguyeân taéc luaän lyù trong vieäc nghieân cöùu caùc ñoaïn Kinh Thaùnh sau:
Thi 90 vaø 130.
Haõy aùp duïng nhöõng nguyeân lyù trong phaàn caáu taïo nhaän thöùdc ñeå nghieân cöùu. Mat. 11:20-30, Giaëng 8:12-59, Roma 5, toaøn theå saùch Galati, Heâb 11, Toaøn theå saùch Truyeàn ñaïo. Toaøn theå saùch Habacuùc.
III. TRÖÏC GIAÙC:
1. Tröïc giaùc thöôøng nghieäm:
a. Tröïc giaùc giaùc quan
b. Tröïc giaùc phaùt minh
c. Tröïc giaùc sieâu hình.
Treân nguyeân taéc, heã coù bao nhieâu ñoái töôïng thì coù baáy nhieâu loaïi tröïc giaùc, nhöng do kinh nghieäm maø coù boán phaân loaïi treân:
1. Tröïc giaùc thöôøng nghieäm: Laø söï nhaän thöùc tröïc tieáp caùc hieän töôïng noäi giôùi hay ngoaïi giôùi.
a) Tröïc giaùc taâm lyù: Nhaän thöùc tröïc tieáp caùc hieän töôïng noäi giôùi ñoù laø tö töôûng, chính laø nhöõng traïng thaùi yù thöùc cuûa rieâng ta: buoàn vui, noä aùi, laïc duïc. Ta caàn neân phaân bieät phaàn naøo cuûa tröïc giaùc vaø phaàn naøo cuûa trí tueä:
- Toâi buoàn nhö theá naøo: ñoù laø tröïc giaùc.
- Taïi sao toâi vui, buoàn? Do trí tueä.
b) Tröïc giaùc giaùc quan: Nhaän thöùc tröïc tieáp bôûi giaùc quan veà nhöõng hieän töôïng ngoaïi giôùi: Caùi ñeïp, hình aûnh., aâm thanh, maøu saéc. Ñoù laø khaùch theå ôû ngoaøi yù thöùc ta. Nhöng noù cuõng do tröïc giaùc taâm lyù vaø nhöõng kinh nghieäm tröùc ñaây cuûa ta maø coù.
2. Tröïc giaùc lyù: Hình thöùc cao caáp hôn nhôø d0pNhaø xaõ hoäi hoïc Levy Gbruhl phaân tích taøi lieäu cuûa caùc nhaø thaùm hieåm vaø truyeàn giaùo ñaõ coù keát luaän raèng caùc daân toäc sô thuyû coù moät thöù taâm trí, töùc laø moät tö töôûng khaùc haún vôùi chuùng ta. Taâm trí sô thuyû khoâng bieát ñeán nguyeân lyù ñoàng nhaát ñoù ta nhaän bieát ñöôïc nhöõng yùnieäm tröøu töôïng, nhöng quan heä hieån nhieân vaø nhöõng lieân laïc luaän lyù cuûa moät söï suy luaän. VD: Nhôø noù ta bieát ngay ñöôïc moät hình troøn, moät coâng lyù, thaáy ngay söï lieân keát caùc meänh ñeà trong suy luaän nhö dieãn dòch, quy naïp. Pascal, Bergson coøn cho raèng ngoaøi tröïc giaùc thuaàn tuyù coøn coù thuj71 gröïc giaùc ñöôïc caáu taïo bôûi taøi naêng ôû ngoaøi lyù trí ñoù laø tröïc giaùc ngoaïi lyù. Pascal cho raèng chuùng ta bieát Thöôïng Ñeá laø nhôø con tim hôn laø lyù trí vaø con tim coù nhöõng lyù leõ cuûa noù maø lyù trí khoâng bieát vaø khoâng theå chöùng minh. Theo Bergson “Nhôø noù maø coù hieån nhaân”
3. Tröïc giaùc phaùt minh hay tröïc giaùc chieâm ñoaùn: Giöõ ñòa vò quan troïng trong söï khaùm phaù chaân lyù. Nhôø ñoù ngöôøi ta tìm ñöôïc caùc giaû thieát thaáy ñöôïc caùc giaûi phaùp cho caùc vaán ñeà lyù luaän hay thöïc haønh. Archimede tìm ra luaät tyû troïng trong khi taém, Newtontìm ra luaät haáp daãn vaïn vaät trong khi thaáy quaû taùo rôi. Boãng choác ta chôït nghó ra caùch giaûi moät baûi toaùn hay khaùm phaù ra moäti gæai phaùp môùi cho moät vaán ñeà. Nhöng tröïc giaùc phaùt minh phaûi chæ coù keát quaû sau khi moät thôøi gian daøi suy nghó, cöu mang.
4. Tröïc giaùv sieâu hình: Khieán tra tröïc tieáp bieát ñöôïc höõu theå, noù laø quan naêng ñaëc bieät veà sieâu hình, toân giaùo, ñaïo ñöùc. Theo Bergson coù moät thöù tröïc giaùc ñaëc bieät ôû treânlyù trí, khieán con ngöôøi tri thöùc veà tuyeät ñoái.
5. Ñaây laø ñieàu maø Phaoloâ dieãn taû baèng moät ngoân ngöõ gaâyaán töôïng: Con maét cuûa loøng chuùng ta” “Chuùa ñôøi naøy laøm muø maét ngöôøi” Ñavít thì noùi: “Haõy môû maét toâi thì toâi trong thaáy söï laï luøng trong luaät phaùp Chuùa. Chuùa Gieâsu thì phaùn: “Con maét laø ñeøn cuûa thaân theå , neáu noù toái taêm thì söï toái taêm ñoù lôùn bieát chöøng naøo. Kinh Thaùnh thì duøng töø maëc khaûi ñeå chæ veà vieäc moät ngöôøi, nhaän thöùc vaán ñeà bôûi söï soi saùng cuûa Ñöùc Thaùnh Linh, laø Thaàn khoân ngoan thoâng saùng. “Tröïc giaùc sieâu hình veà chaân lyù moät laàn khoâng phaûi laø ñuû caû, ñoù laø moät kinh nghieäm khôûi ñieåm ñeå khích thích chuùng ta tieáp tuïc tìm kieám Chaân Thieän Myõm caù logs, caùi uyeân nguyeân cuûa vuõ truï . Cuøng moät ñoaïn Kinh Thaùnh maø moãi ngöôøi nhaän nhöõng söï daïy doã phong phuù khaùc nhau, boå tuùc cho nhau, aáy laø do tröïc giaùc sieâu hình naøy, maø moät ngöôøi khoâng nhaän ñöôïc söï maëc khaûi, môû maét töø Chuùa Thaùnh Linh thì Kinh Thaùnh cuõng maõi trôû thaønh quyeån saùch ñoùng aán.
4. CAÙC LOAÏI SUY LUAÂN:
Ngöôøi ta phaân bieät 2 loaïi suy luaän chính:
- Quy naïp
- Dieãn dòch
Vaø ba loaïi ñoäng taùc boå tuùc khaùc:
- Lyù luaän loaïi suy.
- Phaân tích
- Toång hôïp
QUY NAÏP
Ñònh nghóa: Laø ñi töø moät soá meänh ñeà rieâng bieät (ñaëc thuø) ñeán moät meänh ñeà hay moät soá ít meänh ñeà toång quaùt hôn. “Suy luaän töø ñaëc thuø ñeán toång quaùt”
VD :
- Aùpraham tin Ñöùc Chuùa Trôøi neân Ngaøi keå laø coâng bình cho ngöôøi (meänh ñeà chuû naïp).
- Phao loâ tin Ñöùc Chuùa Trôøi neân Ngaøi keå laø coâng bình cho ngöôøi (meänh ñeà chuû naïp)
- Coït naây tin Ñöùc Chuùa Trôøi neân Ngaøi keå laø coâng bình cho ngöôøi (meänh ñeà chuû naïp)/.
Vaäy baát cöù ai tin Ñöùc Chuùa Trôøi ……………………………………….(meänh ñeà thuï naïp)
Caùc loaïi: Coù hai loaïi: Hình thuùc vaø phoùng ñaïi.
a. Nhöõng phaùt bieåu ôû meänh ñeà phuï naïp khoâng coù gì môùi hôn laø nhöõng gì ñaõ ngaàm chöùa trong meänh ñeà chuû naïp.
VD: Aùpraham, Ysaùc, Giacoáp laø nhöõng ngöôøi ñaày phöôùc haïnh. Maø nhöõng ngöôøi ñoù laø con cuûa Thieân Chuùa.
Þ Vaäy con caùi Chuùa ñeàu ñöôïc phöôùc haïnh.
VD2: Ta haõy quan saùch toaøn boä saùch Truyeàn ñaïo, baïn seõ thaáy Salamoân thöôøng hay söû duïng phöông phaùp luaän naøy (Hoïc vieân haõy thöïc taäp).
Giaù trò cuûa quy naïp hình thöùc: Keát luaän cuûa noù raát chaéc chaén vì trình baøy nhöõng ñieàu ñaõ bieát, ñaõ quan saùt baèng hình thöùc toång quaùt hôn. Nhöng noù khoâng giuùp ích cho vieäc phaùt minh khoa hoïc, daàu vaäy noù coù coâng duïng veà giaûng daïy, trình baøy, noù phaûn aùnh oùc toång hôïp cuûa con ngöôøi vaø coù ñòa vò qun troïng trong ngaønh thieân vaên vaø sinh vaät hoïc.
c) Quy naïp phoùng ñaïi: Laø loaïi quy naïp trong ñoù moái quan heä phaùt trieån ôû meänh ñeà thuï naïp ñöôïc aùp duïng cho heát thaûy hay nhieàu caù theå theo cuøng moät loaï, trong khi moái quan heäñoù ñaõ phaùt bieåu trong meänh ñeà chuû naïp chæ ñeà caäp ñeán moät vaøi caùc theå maø thoâi
VD1: Ngöôøi Aâu, A,Ù Phi ñeàu thuoäc veà moät trong boán nhoùm maùu : O – A – B – AB. Vaäy laø loaøi ngöôøi vaø chæ rieâng loaøi ngöôøi môùi coù thuoäc caùc nhoùm maùu naøy, loaøi vaät khoâng nhö vaäy.
VD2 : Balaam vì tham tieàn sinh ra vieäc aùc, cuõng vì tham lam maø laøm vieäc aùc. Gheâhaxia, Juña Ícharioát cuõng vaäy. Vaäy tham lam tieàn baïc laø coäi reã cuûa moïi ñieàu aùc.
VD3 : Thôøi kyø Caùc quan xeùt, daân Ysôraeân keâu caàu Ñöùc Chuùa Trôøi ñaùp lôøi, giaûi cöùu. Thôøi kyø vua Gioâsaphaùt keâu caàu Chuùa ñaõ giaûi cöùu. Daân söï Ysôraeân trong thôøi Samuel cuõng vaäy. Vua Eâxechia cuõng vaäy. Vaäy heã ai keâu caàu Danh Chuùa thì ñöôïc cöùu.
Vaäy quy naïp phoùng ñaïi laø ñi töø nhaän thöùc caùc söï kieän ñeán nhaän thöùc caùc ñònh luaät chi phoái chuùng (Lachelier)/ Bacon 1566 – 1626.
Giaù trò Quy naïp phoùng ñaïi laø : Thu naïp cho bieát nhieàu ñieàu hôn laø nhöõng ñieàu ñaõ bieát trong Md chuû naïp. Nhöng quy naïp phoùng ñaïi veà phöông dieän luaân lyù, keát luaän khoâng chaéc laém. Thí duï ngöôøi ta ñaõ aùp duïng noù ñeå keát luaän raèng Chuùa Jeâsus khoâng phaûi laø Ñöùc Chuùa Trôøi, hoaëc traùi ñaát naøy khoâng theå bò tieâu dieät (theo Chöùng Nhaân Jeâhoâva), hoaëc Kinh thaùnh chuû tröông cheá ñoä noâ leä, cheá ñoä ña theâ, hoaëc Thöôïng Ñeá laø Ñaáng nhôn töø neân khoâng theå laäp neân ñòa nguïc.
Vì vaäy chuùng ta chôù caû tin vaøo phuông phaùp naøy ñeå roài coù nhöõng keát luaän hoà ñoà, sai leäch haëc quaù khích. Haõy phoái kieåm laïi keát luaän mình qua toaøn boä Kinh thaùnh, tyû nhö : Teân goïi Hoäi Thaùnh. Söï thaùnh hoùa cuûa Hoäi Thaùnh, thuyeát tieàn ñònh…
II. DIEÃN DÒCH
Ñònh nghóa :
Khoâng phaûi laø loái suy luaän ñi töø nguyeân lyù toång quaùt ñeán keát quaû rieâng bieät. Ñònh nghóa naøy chæ duøng vôùi loaïi hình thöùc hay tam ñoaïn luaän. Khoâng duøng vôùi loaïi khaùc : toaùn hoïc, caáu taïo, laø oät loaïi coù keát luaän mang tính caùch toång quaùt.
Laø moät ñoäng taùc bôûi ñoù ngöôøi ta nghe keát luaän moät caùch chính xaùc töø moät hay nhieàu meänh ñeà duøng laøm tieàn ñeà ra moät meänh ñeà laø keát quaû taát yeáu cuûa chuùng (Laland).
Ví duï : Ai tin Chuùa Jeâsus thì ñöôïc söï soáng ñôøi ñôøi. Anh X ñaõ tin nhaän Chuùa Jeâsus, vaäy anh X ñöôïc söï soáng ñôøi ñôøi.
Caùc loaïi dieãn dòch :
Dieãn dòch thöôøng
Dieãn dòch hình thöùc
Dieãn dòch toaùn hoïc.
1. Dieãn dòch thöôøng : Duøng ñeå suy luaän, khoâng coù hình thöùc rieâng naøo. Möùc ñoä chính xaùc cuûa thay ñoåi khoâng nhaát ñònh.
Ví duï : “Suy buïng ta ra buïng ngöôøi”. YÙ nghó ta, öôùc muoán ta chöa chaéc ñaõ gioáng ngöôøi khaùc.
2. Dieãn dòch hình thöùc hay Tam ñoaïn luaän – Aristote.
Moät loaïi suy luaän goàm coù 3 meänh ñeà, meänh ñeà thöù ba do hai meänh ñeà tröôùc maø ra. Meänh ñeà thöù ba ñaõ ngaàm chöùa trong hai meänh ñeà treân.
Ví duï : Moïi ngöôøi ñeàu phaïm toäi vaø huït maát söï vinh hieån Chuùa (ñaïi yù tieàn ñeà). Maø anh X laø ngöôøi (tieåu tieàn ñeà). Vaäy anh X laø toäi nhaân vaø maát vinh hieån Chuùa (keát ñeà).
Hình thöùc thöù 1:
VD1 : Ai töø boû moïi söï theo chuùa seõ ñöôïc traêm laàn hôn moïi söï ñaõ maát, baét bôù vaø söï soáng ñôøi ñôøi.. Maø anh X ñaõ töø boû moïi söï theo chuùa. Vaäy anh X seõ ñöôïc 3 ñieàu treân.
Trong hình thöùc naøy ñaïi tieàn ñeà bao giôø cuõng laø moät meänh ñeà phoå quaùt, vaø tieåu tieàn ñeà bao giôø cuõng laø moät meänh ñeà khaúng ñònh.
VD2 : Moãi Cô ñoác nhaân thaät ñeàu laø nhöõng ngöôøi toân cao Chuùa. Maø anh X ñaõ toân cao Chuùa Jeâsus, vaäy anh X laø Cô ñoác nhaân thaät.
VD 3 : Tín lyù cuûa nhoùm naøo choái boû vai troø cöùu roãi tuyeät ñoái cuûa Chuùa Jeâsus thì nhoùm ñoù laø taø giaùo. Maø nhoùm Y ñaõ choái boû Chuùa Jeâsus, vaäy nhoùm Y laø taø giaùo.
Hình thöùc 2 :
VD1 : Moãi Cô ñoác nhaân thaät tin Kinh thaùnh laø lôøi Ñöùc Chuùa Trôøi, oâng W khoâng tin nhö vaäy. Vaäy oâng W khoâng phaûi laø Cô ñoác nhaân thaät.
Trong hình thöùc naøy ñaïi tieàn ñeà vaø tieåu tieàn ñeà không theå cuøng laïi meänh ñeà khaúng ñònh, vì eáu vaäy thì tam ñoaïn luaän seõ sai laàm.
VD2 : Moïi ngöôøi ñeàu phaûi cheát. Teân X cheát, vaäy teân X laø con ngöôøi.
Muoán tam ñoaïn luaän thuoäc veà hình thöùc naøy ñuùng thì :
- Trong hai tieàn ñeà phaûi coù moät tieàn ñeø laø phuû ñònh.
- Vaø keát ñeà bao giôø cuõng phaûi laø meänh ñeà phuû ñònh.
VD3 : Chieân Ta phaûi nghe tieáng Ta, anh X khoâng nghe tieáng Chuùa, Anh X khoâng phaûi laø chieân cuûa Chuùa.
- Trong hình thöùc naøy khoâng phaùt bieåu moät ñieàu kieän ñuû, nhöng ñieàu kieän caàn laø nghe tieáng Chuùa – ma khi ñaõ ñöôïc thöïc hieän thì khoâng theå keát luaän ñöôïc gì caû.
- Ta chæ coù theå ruùt ra moät keát luaän khi naøo ñieàu kieän caàn khoâng ñöôïc thöïc hieän.
- VD4 : Keû naøo chaúng yeâu anh em mình thì khoâng theå yeâu Ñöùc Chuùa Trôøi mình khoâng thaáy ñöôïc, maø anh X chaúng yeâu anh em mình. Vaäy neân anh X khoâng theå yeâu Ñöùc Chuùa Trôøi.
Hình thöùc 3 : Trung töø laø chuû töø cuûa caû hai meänh ñeà : Ñaët tieàn ñeà vaø tieåu tieàn ñeà.
VD1 : Ñöùc Chuùa Trôøi laø Ñaáng coâng bình. Ñöùc Chuùa Trôøi cuõng laø Ñaáng yeâu toäi nhaân. Vaäy Ñaáng yeâu toäi nhaân laø ñaáng coâng bình.
VD2 : Ñöùc Thaùnh Linh bieát thaáu moïi söï. Ñöùc Thaùnh Linh laø ngoâi thöù ba trong ba ngoâi. Vaäy ngoâi thöù ba laø Ñaáng toaøn tri.
VD3 : Ngöôøi ngôïi khen Ñöùc Chuùa Trôøi thì khoâng ruûa saõ anh em mình. Maø ngöôøingôïi khen Chuùa laø con caùi Chuùa. Vaäy con caùi Chuùa khoâng neân ruûa saõ anh em mình.
Vôùi hình thöùc naøy, keát ñeà bao giôø cuõng ñaëc thuø. ÔÛ ñaây 2 tieàn ñeà coù cuøng moät chuûa töø. Ñieàu naøy toû raèng hai thuoäc töø khoâng xöng khaùc nhau. Ngöôøi ta ñi töø caùi coù thöïc ñeå keát luaän caùi coù theå.
GIAÙ TRÒ CUÛA TAM ÑOAÏN LUAÄN :
Tam ñoaïn luaän laø moät loái suy luaän chaët cheõ : Töø caùc tieàn ñeà ñaõ ñaët ra tröôùc, ngöôøi ta ruùt ra moät keát ñeà caùch nieân, maùy moùc
- Giaù trò tuøy thuoäc ôû caùch ñaët tieàn ñeà.
- Neáu tieàn ñeà sai laàm hay thieáu soùt seõ ñi ñeán keát luaän phi lyù, nguïy bieän.
VD1 : Nhöõng gì coù giaù trò thì hieám, maø Hoäi thaùnh thì coù giaù trò neân Hoäi thaùnh hieám vaø ít coù treân theá gian naøy.
Vì tieàn ñeà sai neân töø ñoù keát luaän cuõng sai theo. Nhöng neáu tieàn ñeà ñuùng thì keát luaän cuõng ñuùng theo.
· Trong Tam ñoaïn luaän, keát ñeà ngheøo naøn vì noù chæ trình baøy nhöõng ñieàu ñaõ ngaàm chöùa trong caùc tieàn ñeà, chæ nhaéc laïi ñieàu ñaõ bieát chöù khoâng cho bieát ñieàu gì môùi hôn.
· Tuy khoâng coù coâng duïng trong vieäc phaùt minh, nhöng raát höõu duïng trong söï trình baøy. Noù cuõng ñöôïc duøng trong vieäc keát aùn, trong khoa hoïc thöïc nghieäm.
Hoïc vieân haõy thöïc taäp qua caùc ñoaïn Kinh thaùnh sau :
Roâma 6, 7, 8 vaø Giaêng 1,5,6,8.
Vì dieãn dòch caáu taïo hay dieãn dòch toaùn hoïc coù phaàn hôi xa vôùi muïc ñích cuûa moân hoïc neân khoâng caàn baøn tôùi trong trng naøy.
LYÙ LUAÄN LOAÏI SUY
Ñònh nghóa : Laø loái suy luaän ñi töø moät söï kieän ñaõ nhaän ñònh ñeán söï xaùc nhaän moät söï kieän khaùc ñoàng loaïi noù.
Laø möôïn ñieàu bieát roõ hôn ñeå caét nghóa ñieàu khoângbieát roõ.
VD1 : Bôûi huyeát boâi treân maøy cöûa nhaø Ysôraeân, neân hoï thoaùt khoûi huûy dieät. Vaäy bôûi huyeát cuûa Ñaáng Christ trong loøng ngöôøi tin neân hoï thoaùt khoûi söï cheát ñôøi ñôøi.
VD2 : Con raén treo leân nôi ñoàng vaéng, Gioâna trong buïng caù 3 ngaøy ñeâm.
VD3 : Hoa hueä ngoaøi ñoàng vaø chim trôøi (Mathiô 6).
Trong caùc thí duï treân, ta thaáy ñieàu kieän thöù nhaát ñöôïc khaùm phaù do pheùp quy naïp. Ñieàu thöù hai ñöôïc suy ra baèng pheùp dieãn dòch vì ñoù laø nguyeân lyù toång quaùt ñeå suy ra caùc keát luaän rieâng bieät.
Giaù trò : Coù giaù trò nhoû. Vaäy muoán cho lyù luaän loaïi suy coù giaù trò, baûn chaát söï vaät phaûi goàm caùc tính chaát coát yeáu ñeå moái quan heä giöõa noù vaø tính chaát quan saùt coù tính caùch taát yeáu.
Ví duï : Vì Ñöùc Chuùa Trôøi laø Ñaáng hay laøm pheùp laï ñeå toû cho ngöôøi ta bieát Ngaøi. Vaø qua caùc thôøi ñaïi Ngaøi luoân laøm nhö vaäy. Ngaøi cuõng ñang laøm pheùp laï trong vuõ truï, thieân nhieân neân hieän nay khoâng coù lyù do gì Ngaøi khoâng laøm pheùp laï giöõa daân söï Ngaøi.
Ví duï khaùc : Cöùu Chuùa Jeâsus ñaõ töø trôøi giaùng theá, Ngaøi ñaõ veà trôøi. Ngaøi ñaõ ñang saém saün cho ta moät choã ôû, caùc thieân söù ñang hieän dieän cuøng Ngaøi treân thieân cung. Traùi ñaát naøy quaù xaáu xa toäi loãi. Vaäy chaéc chaéc laø Ngaøi seõ taùi laâm, caát Hoäi thaùnh leân Thieân ñaøng.
Nhöng hoäi ñuû ñöôïc tính chaát coát yeáu laø moät vieäc khoù khaên, neân muoán coù keát luaän chính xaùc thì haõy kieåm chöùng keát quaû noù baèng quan saùt vaø thí nghieäm.
Tuy coù giaù trò nhoû nhöng coù coâng duïng lôùn veà phaùt minh. Noù cuõng duøng ñeå caét nghóa veà taâm lyù, xaõ hoäi, lòch söû.
THÖÏC TAÄP :
I Coâr 15 ; Mathiô 7: 7-10 ; Mathiô 8 : 5-11 & 11:2-6 & 12:25-27 ; Mathiô 19:24 & 18:21-35 & 22:1-14.
GIAÙ TRÒ CUÛA TRÖÏC GIAÙC VAØ SUY LUAÄN.
A. GIAÙ TRÒ CUÛA TRÖÏC GIAÙC.
1. Tröïc giaùc : Hieåu bieát tröïc tieáp caùc söï vaät
Suy luaän muoán ñi ñeán keát luaän phaûi nhôø ñeán trung gian, chaäm chaïp. Coøn tröïc giaùc hieåu bieát ngay söï vaät mau leï, linh hoaït.
2. Tröïc giaùc hieåu bieát chính söï vaät.
Suy luaän coù tính caùch bieåu dieãn vì noù chæ bieát caùc quan heä cuûa söï vaät. Noù giaûi thích vuõ truï baèng caùch thay theá bôûi caùc bieåu hieän töôïng tröng. Chuùng ta suy luaän khoâng phaûi baèng caùc söï vaät maø baèng caùc yù nieäm thay theá söï vaät vaø nhöõng ngoân ngöõ dieãn taû caùc yù nieäm ñoù. Khi noùi : Toâi choïn vaät naøy vì noù toát, toâi yeâu ngöôøi aáy vì hoï ñeïp – laø ta phaùt bieåu caùc yù nieäm ta baèng ngoân ngöõ, suy laän chæ bieát beà ngoaøi. Traùi laïi tröïc giaùc thì bieát phaàn beân trong saâu kín cuûa söï vaät. Theo nhö Laõo –Töû “Chæ coù theå tröïc giaùc ñöôïc ñaïo chöù khoâng theå duøng ngoân ngöõ ñeå phaùt bieåu veà Ñaïo – Ñaïo khaû Ñaïo phi thöông Ñaïo”.
Chôù ngoâng cuoàng maø ñoøi hoûi phaûi chöùng minh veà Thöôïng ñeá, linh hoàn, coõi ñôøi ñôøi, taâm linh, tình yeâu laø gì, vóng cöõu laø gì, tuyeät ñoái laø gì, chaân lyù laø gì… Ta chæ coù theå duøng ngoân ngöõ ñeå dieãn taû caùi tröïc giaùc trong taâm linh ta maø thoâi.
3. Tröïc giaùc höôùng daãn suy luaän :
Tröïc giaùc coù tính cuï theå, khoâng theå thoáng trò ñöôïc. Muoán trình baøy ra tröïc giaùc phaûi nhôø ñeán suy luaän. Ngöôïc laïi vì tính caùch hình thöùc cuûa noù, suy luaän phaûi nhôø ñeán tröïc giaùc.
Suy luaän laø phöông tieän luaâu chuyeån tröïc giaùc, nhöng tröïc giaùc laø neàn taûng suy luaän “Tö töôûng suy luaän khoâng phaûi laø khoâng troâng thaáy gì trong khi hoaït ñoäng nhö caùi maùy tính. Nhöng laø tö töôûng troâng thaáy roõ trong khi hoaït ñoäng. Ñoù khoâng phaûi laø tö töôûng muø quaùng maø laø tö töôûng saùng suoát” (Valiatoux).
Neáu tö töôûng suy luaän saùng suoát phaûi chaêng laø nhôø tröïc giaùc höôùng daãn ?
Khi trình baøy vaán ñeà gì, tröïc giaùc khieán ta nhaän bieát ngay caùc yù töôûng ta ñang noùi. Chính vì vaäy maø suy luaän ñöôïc hoaøn toaøn lieân tuïc maø khoâng coù tính caùch maùy moùc. Chöùng minh baèng suy luaän cho tröïc giaùc maø bieát neân chöùng minh nhö theá naøo.
Trong lónh vöïc thuoäc linh, chính Thaùnh linh höôùng daãn suy luaän, soi saùng cho tröïc giaùc ñeå hieåu moïi vaán ñeà trong nhaõn quan cuûa Kinh thaùnh.
Khi Thaàn Ñöùc Chuùa Trôøi ñaày daãy treân Ngöôøi thì ngöôøi ñaõ ñöôïc nhaän chìm trong Ñöùc Thaùnh Linh, nghóa laø Thaùnh Linh kieåm soaùt, höôùng daãn toaøn theå taâm trí, tình caûm, tö töôûng ngaøi cung öùng nhöõng thí duï, nhöõng loái laäp luaän, nhöõng daãn chöùng cuï theå cho vieäc trình baøy.
Tröïc giaùc taâm linh
Giaù trò cuûa suy luaän :
1. Suy luaän dieãn taû nhöõng ñieàu tröïc giaùc ñaõ bieát. Duø tröïc giaùc laø neàn taûng, laø yù thöùc cô baûn nhöng töø baûn chaát noù ñaõ phaûi bò giôùi haïn trong vieäc taïo neân söùc maïnh cuûa söï tin quyeát neáu khoâng nhôø suy luaän maø laøm cho noù saùng toû ra. Ngöôøi ñaøn baø Canaan, quan thò veä, ngöôøi phuï nöõ bò maát huyeát. Phierô noùi veà ôn cöùu roãi cho ngöôøi ngoaïi bang, nhöõng laù thö buùt chieát cuûa Phaoloâ… Heát thaûy ñeàu taän duïng söï suy luaän ñeå minh giaûi nhöõng ñieàu maø ñöùc tin tröïc giaùc taâm linh cuûa hoï ñaõ yù thöùc ñöôïc vaø hoï ñaõ luoân naém phaàn thaéng.
2. Suy luaän coù tính khaùch quan neân duøng ñeå kieåm chöùng tröïc giaùc coù tính chuû quan. Ñaõ ñaønh tröïc giaùc cho bieát phaàn saâu xa cuûa söï vaät, coøn suy luaän chæ bieát söï vaät qua caùc yù neäm, caùc quan heä tröøu töôïng. Nhöõng söï hieåu bieát tröïc giaùc nhieàu khi chuû quan, coøn suy luaän coù tính chuû quan hôn neân duøng ñeå kieåm chöùng tröïc giaùc. Tröïc giaùc thaáy ñöôïc coâng vieäc truyeàn giaùo ñang maïnh hay yeáu, coøn suy luaän tìm thaáy nguyeân nhaân cuûa söï kieän treân.
Tröïc giaùc sieâu hình (taâm linh) nhaän bieát ñöôïc ngay baøi giaûng cuûa ngöôøi aáy soáng hay cheát. Coøn suy luaän chöùng minh ñöôïc taïi sao nhö vaäy ?
Tuy nhieân tröïc giaùc ñoù ñoâi khi chuû quan : Vaøo giôø nghe giaûng toâi meät moûi, buoàn nguû nhö Ôtích, hoaëc toâi thaønhkieán hay hoan ngheânh ngöôøi giaûng neân nhaän xeùt baèng tröïc giaùc raát chuû quan, khoâng ñaùng tin. Cuõng moät leõ ñoù neáu toâi ñaõ ñöôïc haáp thuï moät quan ñieåm thaàn hoïc naøo ñoù vaøo xöông tuûy thì taâm linh dò öùng ngay vôùi nhöõng quan ñieåm khaùc maø coù theå ta cho laø taø giaùo. Vì vaäy phaûi caàn nhôø suy luaän. Ñoâi khi vì ñam meâ thaønh kieán, phong tuïc taäp quaùn maø ta coù nhöõng yù töôûng tröïc giaùc thuaàn lyù raát heïp hoøi, leäch laïc vaø ta khoâng chaápnhaän tö töôûng môùi.
3. Suyluaän ñöa ñeàn tröïc giaùc :
Thöôøng nhöõng tröïc giac coù giaù trò chính laø nhöõng keát quaû cuûa suy luaän laâu daøi. Y só nhôø tröïc giaùc ñeå chaån ñoaùn bònh ngay laø nhôø vaøo kinh nghieäm cuûa nhieàu laàn suy luaän. Bôûi suy luaän keùo daøi trong nhieàu naêm, keå töø ngaøy Luther caûi caùch ngöôøi ta môùi söûa ñoåi daàn daàn quan nieäm veà bieán theå thuyeát thôøi ñoù vaø tröïc giaùc thôøi ñoù ñaõ khaùc vôùi tröïc giaùc thôøi nay. Caùc phong traøo aân töù trong giai ñoaïn ñaàu cuõng nhö vaäy, raát nhieàu tröïc giaùc sieâu hình coù tính quaù khích sai laàm nay ñaõ nhôø suy luaän maø loaïi boû daàn nhöõng ñieàu tröôùc ñaây cho laø chaân lyù.
Nhö vaäy, tuy chaäm nhöng suy luaän khoâng laøm ngaên trôû cho tröïc giaùc. Noù vöøa baûo ñaûm cho tröïc giaùc laïi vöøa laø ñieàu kieän phaùt sinh ra tröïc giaùc môùi.
Toùm laïi ta khoâng neân löôøi bieáng trong tö duy, cuõng khoâng neân tin ñaïi nhöõng saùch vôû coù trong tay. Nhöng haõy traùnh loái suy luaän caøng böôùng cuûa con caùi nöôùc toái taêm. Haõy ñeå taám loøng troáng khoâng vaø lôøi voâ ngoä cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi laøm chuû trong söï suy luaän cuûa ta. Baát cöù söï löøa ñoái, duø laø hình thöùc naøo cuõng ñeàu töø ma quyû ma ra. Trong suy luaän baïn coù theå quan saùt loái suy nghó cuûa ngöôøi khaùc nhöng khoâng ñöôïc quyeàn duøng noù laøm neàn taûng cho laäp luaän thay theá cho Lôøi Chuùa.
PHAÂN TÍCH
Ñònh nghóa : Laø taùch toaøn khoái hay toaøn theå thaønh caùc yeáu toá hay caùc thaønh phaàn.
Thí duï : Phaân tích nöôùc thaønh H & O. Phaân tích moät meänh ñeà thaønh chuû töø, ñoäng töø, tuùc töø.
Phaân tích khaùc phaân chia :
Phaân tích laø taùch ra thaønh caùc yeáu toá khaùc tính hau nhö H2O = 2H + O
Phaân chia laø chia toaøn khoái thaønh nhöõng phaàn gioáng tính nhau “Uoáng nöôùc baèng bình to khoâng tieän neân phaûi roùt ra moät ly”
Phaân tích caùc yeáu toá ñôn giaûn hôn toaøn khoái.
Phaân chia caùc phaàn vaãn phöùc taïp hôn nhö toaøn khoái.
Phaân tích : Töø phöùc taïp ñeán ñôn giaûn neân coù coâng duïng giaûi thích.
Khi ñoïc moät ñoaïn Kinh thaùnh, khoâng phaân tích toâi vaãn caûm thaáy hay, nhöng neáu toâi muoán hieåu kyõ ñoaïn vaên ñoù vaø coù theå trình baøy cho ngöôøi khaùc hieåu nhö toâi, toâi phaûi phaân tích veà noäi dung laãn hình thöùc.
Caùc loaïi phaân tích :
1. Phaân tích thöïc nghieäm : Aùp duïng vaøo vaät chaát.
2. Phaân tích yù töôûng : Phaân tích tö töôûng, yù nieäm. Ñoù laø loaïi phaân tích raát thoâng duïng
· Phaân bieät caùc khía caïnh cuûa vaán ñeà
· Xeùt caùc phöông tieän ñeå ñaït muïc ñích, thöïc hieän moät döï ñònh
· Xeùt taâm lyù nhaân vaät. Pheâ bình moät ñoaïn vaên, moät taùc phaåm.
· Tìm hieåu moät bieán coá, moät giai ñoaïn lòch söû. Galati 2:11-14
· Phaân bieät caùc ñieàukieän quyeát ñònh cuûa caùc hieän töôïng.
3. Phaân tích thuaän lyù :
- Tìm hieåu caùc lyù do cuûa moät söï kieän, moät meänh ñeà.
- Ñi töø keát quaû ñeán nguyeân nhaân nguyeân lyù.
- Thöôøng duøng trong toaùn hoïc. Phaân tích ñi töø moät meänh ñeà ñaõ chöùng minh ñeán moät meänh ñeà khaùc maø noù phuï thuoäc.
4. Phaân tích phaûn tónh :
· Suy töôûng trieát lyù ñeà caäp ñeán moïi söï, vì moïi söï thuoäc veà phaïm vi hoaït ñoäng cuûa tinh thaàn con ngöôøi.
· Nhöng khi ngöôøi xeùt veà chính hoaït ñoäng tinh thaàn aáy thì goïi laø phaûn tónh
· Phaân tích phaûn tónh laø phaân tích maø tinh thaàn aùp duïng cho chính hoaït ñoäng cuûa noù.
· Laø nhöõng phöông phaùp caên baûn cuûa luaän lyù hoïc vaø taâm lyù hoïc : Phöông phaùp noäi quan, xeùt ñeán toaùn hoïc khoâng phaûi vì toaùn hoïc maø vì muoán bieát trí tueä hoaït ñoäng theá naøo ñeå taïo ra toaùn hoïc. Song song vieäc aáy, nhaø trí tueä, nhaø luaân lyù ñi töø khaùch theå veà chuû theå, tö töôûng veà ngöôøi tö töôûng. Nhaø taâm lyù hoïc cuõng theá, khi xeùt tình caûm thì phaân bieät mình ra laøm khaùch theå vaø chuû theå : Toâi buoàn, toâi xeùt laïi noãi buoàn vaø nguyeân nhaân.
5. Giaù trò
Laø phöông phaùp ñi töø keát quaû leân ñeán nguyeân nhaân, nguyeân lyù neân noù laø phöông phaùp nghieân cöù`u, ñieàu tra.
Ngöôøi ta duøng phöông phaùp naøy ñeå khaùm phaù ra nguyeân nhaân vaø ñònh luaät cuûa caùc söï kieän hay ñeå giaûi quyeát moät vaán ñeà hoaëc nguyeân laø hoaëc thöïc haønh.
Noù laø linh hoàn aån giaáu cuûa quy naïp.
Ñaâu laø giôùi haïn cuûa söï phaân tích ?
Trong nhieàu lónh vöïc, coù nhieàu vaán ñeà khoâng theå giaûi thích, phaân tích ñöôïc. Nhöõng yeáu toá, nhöõng nguyeân nhaân ñaàu tieân, nhöõng ñònh ñeà laø nhöõng ñieàu duøng ñeå caét nghóa moïi söï khaùc, nhöng ngöôøi ta khoâng theå giaûi thích ñöôïc chuùng. “Hai löôïng baèng moät löôïng thöù ba thì baèng nhau” coâng lyù, “Moãi hình troøn chæ coù moät taâm ñieåm”, “Qua hai ñieåm chæ coù moät ñöôøng thaúng”, “Töø moät ñieåm ngoaøi moät ñöôøng thaúng chæ coù theå moät ñöôøng song song vôùi noù”.
Moät ñieåm maø khoâng chòu moät taùc ñoäng ngoaøi, luùc naøo thì noù seõ ôû maõi trong moät traïng thaùi tónh traïng thaùi ñoäng cuûa noù vaø luoân luoân giöõ cuøng moät vaän toác vaø moät höôùng.
Aristote noùi raèng : “Neáu phaûi chöùng minh taát caû moïi söï, thì ngöôøi ta khoâng theå chöùng minh ñöôïc moät ñieàu gì heát”.
KHI PHAÂN TÍCH KINH THAÙNH, KHOÂNG COÙ NGHÓA LAØ CHÖÙNG MINH KINH THAÙNH ÑUÙNG MAØ LAØ MOÄT LOÁI LYÙ LUAÄN THEÁ NAØO CHO NGÖÔØI KHAÙC HIEÅU CHAÂN LYÙ TRONG KINH THAÙNH.
TOÅNG HÔÏP
Ñònh nghóa : Laø hôïp caùc yeáu toá caùc thaønh phaàn thaønh moät toaøn khoái hay toaøn theå.
Phaân loaïi :
- Toång hôïp thöïc nghieäm : Aùp duïng cho caùc thöïc taïi vaät chaát : hoaù hoïc, cô khí…
- Toång hôïp yù töôûng : Nhaø vaên vieát tieåu thuyeát, söû gia vieát söû, trieát gia giaûi thích
- Toång hôïp thuaàn lyù : Töø nguyeân lyù ñôn giaûn ñeán phöùc taïp (keát quaû)
- Toång hôïp bieän chöùng : Luaân lyù hoïc nhò giaù chæ coâng nhaän coù hai giaù trò ñuùng vaø sai, coi söï maâu thuaãn laø voâ lyù. Ñieåm tuyeät ñoái khoâng theå vöôït qua noåi. Traùi laïi, bieän chöùng phaùp Hegel “Maâu thuaãn chính laø ñieàu kieän cho tieán boä”
Giaù trò :
Baèng phöông phaùp toång hôïp ngöôøi ta hôïp caùc yù töôûng, söï kieän thaønh moät toaøn theå, ñi töø nguyeân lyù nguyeân nhaân ñeán keát quaû. Vì vaäy phöông phaùp toång hôïp laø phöông phaùp trình baøy giaûng daïy. Vì duï : Söû gia tìm lieân laïc giöõa caùc bieán coá lòch söû, xaây döïng laïi giai ñoaïn lòch söû quaù khöù.
Khi trình baøy moät ñieàu gì baèng caùch neâu ra caùc haäu quaû cuûa noù ñoù laø phöông phaùp toång hôïp. Noù coù giaù trò lôùn veà phöông dieän luaän lyù, nhöng cuõng coù nhöõng khoù khaên khi soaïn baøi vì khi toång hôïp ta ñöôïc raát nhieàu yù hay caàn giöõ laïi, nhöng ñaâu laø yù caàn giöõ vaø ñaâu laø yù phaûi loaïi boû.
Söï phaân tích thì khoâng theå tieán haønh voâ cuøng taän vì coù nhöõng ñieàu maø trí naõo ta bò giôùi haïn, cuõng vaäy – toång hôïp khoâng theå naøo thaønh töïu hoaøn toaøn. Trí tueä con ngöôøi khoâng theå naøo ñaït ñeán söï toång hôïp tuyeät ñoái maø moïi söï töø ñoù coù theå suy ra moät caùch töï nhieân bôûi ngöôøi ta khoâng theå naém ñöôïc chaân lyù hoaøn toaøn, nhaát ñònh maø kieán thöùc ta luoânbò giôùi haïn.
Vì vaäy :
- Ñöøng bao giôø haøi loøng veà keát quaû toång hôïp hieän coù veà baát cöù chuû ñeà naøo, haõy tìm kieám theâm nöõa nhöõng luaän chöùng coù tính öu vieät hôn, ñaày söùc thuyeát phuïc hôn.
- Haõy bieát saøng loïc laïi nhöõng yù töôûng giaù trò thích hôïp nhaát, maïnh nhaát.
- Moät luaän cöù daàu hay nhöng laïc ñeà, hoaëc yeáu quaù so vôùi chuû ñeà khoâng thích hôïp thì phaûn taùc duïng cho söï trình baøy. Ñaây laø loãi laàm cuûa raát nhieàu ngöôøi giaûng ñaïo.
Nhaän xeùt caùc baøi giaûng maãu trong Kinh thaùnh :
Gioùp 28, 29, 30
Baøi giaûng cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi – Gioùp 38:40
Baøi giaûng veà : Lòch söû cuûa daân Ysôraeân - Thi 78, 107
Uy quyeàn tuyeät ñoái cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi – EÂsai 40, 44
Töông quan giöõa phaân tích vaø toång hôïp :
Khi nghieân cöùu duøng phaân tích, khi giaûng daïy duøng toång hôïp (Bernard)
Phaân tích laø phöông phaùp nghieân cöùu phaùt minh, toång hôïp laø phöông phaùp trình baøy chöùng minh (Newton)
Ñaây laø hai ñoäng taùc ngöôïc chieàu :
- Phaân tích laø söï lui veà : Töø keát quaû lui veà nguyeân lyù, töø phöùc taïp veà laïi ñôn giaûn.
- Toång hôïp laø moät söï tieàn ñeà : Töø nguyeân lyù ñeán keát quaû, töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp.
Nhöng caû hai boå tuùc cho nhau, khoâng caùch bieät.
“Toång hôïp goàm caû söï hôïp laïi vaø söï taùch ra” (Condillac, “Phaân tích goàm caû taùch ra vaø hôïp laïi”
“Toång hôïp maø khoâng phaân tích thì tri thöùc sai laàm. Phaân tích khoâng Toång hôïp laø trí thöùc thieáu soùt. Phaân tích caàn phaûi ñöôïc tieáp theo baèng Toång hôïp vaø ngöôïc laïi cuõng vaäy” (Cousin).. Neáu khoâng theá thì khoâng theå naøo ñatï ñöôïc tri thöùc ñuùng vaø ñuû veà ñieàu caàn bieát.
Noù luoân luoân keá tieáp nhau trong lyù luaän khi trình baøy nguyeân nhaân, luùc thì nhaán maïnh ñeán keát quaû, luùc hôïp caùc yù, luùc thì taùch caùc yù ra, moät chuoãi cuûa Toång hôïp vaø Phaân tích . Noù coäng taùc, boå tuùc cho nhau, vôùi taâm linh ta caûm thaáy ñöôïc nhöõng ñieàu hay Chuùa daïy trong moät ñoaïn Kinh thaùnh, nhöng ñoaïn ñoù coù raát nhieàu yù chaèng chòt nhau, phöùc taïp, laø moät hình thöùc hoãn ñoän, tieàm aån moät traät töï cuûa tö töôûng saâu nhieäm. Muoán hieåu roõ hôn vaø ñeå trình baøy maïch laïc, ta phaûi phaân tích veà boái caûnh, thaân theá tröôùc giaû, ñoái töôïng laø ai, yù chính – yù phuï… roài toång hôïp laïi thaønh moät böùc tranh trong saùng.
“Moãi nhaän thöùc ñeàu laø söï phaân tích giöõa hai toång hôïp. Toång hôïp thöù nhaát coøn loän xoän quaù, chöa theå goïi laø toång hôïp. Phaûi nhôø ñeán phaân tích moå xeû thaønh nhöõng yeáu toá cô baûn, sau cuøng toång hôïp thöù hai ñeán laøm saùng toû vaán ñeà” (Renan 1823 – 1892).
OÙc phaân tích vaø oùc toång hôïp :
Caû hai ñeàu raát ích lôïi vaø caàn thieát, nhöng ñieàu caàn laø theá naøo quaân bình, khoâng quaù nghieâng leäch veà moät phía maø phaûi hoaø hôïp nhau. Coù ngöôøi chæ thích ñieàu naøy hôn ñieàu kia vaø luoân taïo nguy hieåm khoâng löôøng trong söï trình baøy chaân lyù cuûa Kinh thaùnh.
Nhaän xeùt :
OÙc phaân tích
- Chuù yù cuï theå hôn tröøu töôïng
- Hay tìm nhöõng nguyeân nhaân tröïc tieáp
- Thöôøng xeùt caùc khía caïnh nhoû nhaát cuûa söï vaät
- Khoâng thích suy töôûng, lyù luaän
- Coù caùi nhìn saùng toû, roõ raøng, minh baïch caùc vaán ñeà nhöng THIEÅN CAÄN, HEÏP HOØI, THÍCH RÖÔØM RAØ – TÆ MÓ.
OÙc toång hôïp
- Chuù yù ñeán nhöõng khaùi nieäm, nhöõng quan heä tröøu töôïng.
- Hay tìm nhöõng nguyeân nhaân saâu xa
- Thöôøng löu taâm nhöõng nguyeân taéc toång quaùt, nhöõng quan nieäm toaøn theå
- Thích lyù thuyeát hôn söï kieän
- Vôùi caùi nhìn bao quaùt, chaët cheõ taïo neân moät heä thoáng chaët cheõ, maïch laïc nhöng NHAÄN XEÙT THIEÁU SOÙT, SAI LAÀM, NGOAN COÁ TÖÏ MAÕN, KEÁT LUAÄN HOÀ ÑOÀ, CAØNG BÖÔÙNG.
NHAÄN XEÙT CHUNG :
Toaø giaûng hieän nay ñang maát thaêng baèng trong hai thaùi cöïc naøy, coù nhöõng ngöôøi quaù chuù taâm trong vieäc phaân tích ñeán noãi cheû sôïi toùc ra laøm tö, laøm taùm, vaø ñaày tính töï phuï veà khaû naêng phaân tích cuûa hoï nhö theå hoï ñaõ ñaït ñeán cuøng taän cuûa caùc nguyeân toá, phaàn töû cuûa vaên maïch Kinh thaùnh . Neáu ta bieát caùch ñoái chieáu nhöõng “tö töôûng sieâu phaøm vöøa ñöôïc tìm thaáy ñoù” vôùi toaøn theå Kinh thaùnh thì coù leõ ta ñaõ phaûi hoå theïn veà “nhaø maùy phaân tích hoaù hoïc cuûa chuùng ta daùm caû gan ñöa chaân ñaù vaøo gai nhoïn”. HAÕY ÑEÅ CHO SÖÏ TOÅNG HÔÏP XEÙT LAÏI NHÖÕNG GÌ ÑAÕ PHAÂN TÍCH. Ngöôïc laïi, chuû quan chuù taâm vaøo Toång hôïp cuûa moät ngöôøi ñaõ laøm cho Kinh thaùnh trôû neân toái nghóa, phöùc taïp hôn. Ñaây laø tröôøng hôïp cuûa nhöõng ngöôøi khoâng coù khaû naêng phaân tích ñöôïc töø ngöõ , maïch vaên, boái caûnh vaø caøng hôn nöõa ñaây laø nhöõng ngöôøi kinh nghieäm veà lôøi quaù ít hoaëc raát hôøi hôït. Trong baøi giaûng cöù noùi lanh quanh, loøng voøng töø Saùng ñeán Khaûi, khoâng chuù taâm ñeán ñoaïn Kinh thaùnh, möôïn moät yù raát nhoû nhö laø phaàn nhaäp ñeà ñeå trieån khai “caùi vuõ truï bao la maø mình chöa heà ñaët chaân ñeán”. Ñaây cuõng laø ngöôøi quaù ít thì giôø ngoài laïi tra cöùu Kinh thaùnh. Ngöôøi khoâng muoán ñoäng naõo, ñaùng buoàn nhöõng ngöôøi naøy phaân tích tình hình chính trò, kinh teá, xaõ hoäi cuõng coù phaàn saéc beùn.
Vaäy baïn haõy baét ñaàu trôû laïi töø böôùc ñaàu tieân cuûa moät con treû thuoäc linh, hoïc laïi nhöõng ñieåm caên baûn cuûa leõ thaät Kinh thaùnh. Noùi caùch khaùc, baïn phaûi tröôùc nhaát hoïc bieát veà leõ thaät caên baûn veà heä thoáng thaàn hoïc caên baûn, khoâng thieân leäch moät tröôøng phaùi naøo. Hoaëc baïn phaûi coù moät thaùi ñoä khaùch quan khi laéng nghe caùc quan ñieåm khaùc nhau veà chaân lyù Kinh thaùnh roài baïn duøng phöông phaùp Phaân tích vaø Toång hôïp ñeå xeùt laïi caùc quan ñieåm treân trong thaùi ñoä khaùch quan cuûa neàn taûng laø Kinh thaùnh. Tröôùc vaø sau khi tin Chuùa baïn ñaõ haáp thuï neàn vaên hoùa vaø söï giaùo duïc moät chieàu, duø laø toát nhaát cuûa “Tröôøng Thaàn Hoïc Gamalieân”. Ngöôøi saùng suoát khoân ngoan laø ngöôøi khoâng nuùp mình trong oác ñaûo cuûa moät tö töôûng caù bieät naøo. Ngöôøi tröôûng thaønh thuoäc linh laø ngöôøi daùm ñoái dieän nghieân cöùu caùc caùi nhìn khaùc nhau nhöng Kinh thaùnh vaãn laø neàn taûng khoâng thay ñoåi. Vôùi nhöõng ngöôøi hôi keùm trình ñoä thì chòu khoù ñoïc caùc saùch giaù trò veà vaên chöông, veà tö töôûng, veà xaõ hoäi, nhaân vaên, trieát lyù, ñeå hoïc taäp caùc phöông phaùp luaän trong ñaây. Ñöøng sôï choùng maët, nhöùc ñaàu, ñöøng tìm söï thanh thaûn cuûa trí oùc baèng söï löôøi bieáng ñoïc saùch. Qua saùch, trong hay ngoaøi caùc phöông phaùp toång hôïp phöông phaùp toång hôïp Cô ñoác giaùo, baïn phaûi ñeå yù maø hoïc caùc caùch phaân tích, toång hôïp maø taùc giaû ñaõ duøng ñeå trình baøy vaø thuyeát phuïc : taïi sao taùc giaû ñöa ra boá cuïc naøy maø khoâng phaûi laø boá cuïc khaùc hôn ? Caùc phöông phaùp lyù luaän nhö vaäy ñuùng hay sai ?
PHAÛN LUAÄN CHÖÙNG (coøn goïi laø pheùp SONG QUAN).
Khi ngöôøi ta khoâng coù caùch naøo chöùng minh ñöôïc moät ñieàu gì laø thaät, thì ngöôøi ta duøng caùch chöùng minh baèng PHEÙP PHAÛN CHÖÙNG.
Thí duï : Ñeå chöùng minh X laø ñuùng, thì ngöôøi ta ñaët moät giaû thuyeát raèng coù moät ñieàu Y traùi ngöôïc vôùi ñieàu X, roài chöùng minh raèng giaû thuyeát Y ñoù khoâng theå coù ñöôïc, laø phi lyù. Töø ñoù ta chöùng minh raèng bôûi vì Y khoâng ñuùng neân ngöôïc vôùi Y laø X taát phaûi ñuùng.
Neáu khoâng theå chöùng minh coù moät Thöôïng ñeá trong phoøng thí nghieäm ñöôïc . Ngöôøi ta giaû thuyeát raèng khoâng coù Thöôïng ñeá, moïi vaät ñeàu töï nhieân maø coù vaø chöùng minh raèng giaû thuyeát ñoù ñuùng. Nhöng khi chöùng minh raèng moïi vaät töï nhieân maø coù thì ta thaáy khoâng hôïp lyù bôûi vì laøm theá naøo coù traät töï thieân nhieân cuûa caû vuõ truï ? Laøm sao treân traùi ñaát coù söï soáng, coøn maët traêng thì khoâng ? Laøm sao laïi coù söï caân baèng sinh thaùi kyø dieäu vaäy ? Ñoàng hoà töï nhieân maø coù khoâng ? Toâi töï nhieân töø ñaát chui leân, anh töø khoâng trung rôi xuoáng ?… Suy ra giaû thuyeát naøy hoaøn toaøn khoâng ñuùng, vaäy phaûi coù moät Ñaáng Taïo Hoaù.
LIEÂN ÑOAÏN LUAÄN :
Ñaây laø loái lyù luaän maø keát luaän cuûa ñieàu thöù nhaát thaønh tieàn ñeà cuûa ñieàu keá tieáp vaø nhö vaäy cho ñeán khi ñeán muïc ñích. Ví duï Giaêng 14 :
- Neáu caùc ngöôi yeâu Ta thì giöõ caùc ñieàu raên Ta
- Neáu caùc ngöôi giöõ ñieàu raên Ta thì laø keû yeâu Ta
- Keû yeâu Ta, Cha Ta seõ yeâu thöông laïi.
- Ta cuõng seõ yeâu ngöôøi
- Toû cho ngöôøi bieát Ta.
5. BÍ QUYEÁT BIEÄN LUAÄN (lyù luaän hoïc)
Laøm theá naøo ñeå bieän luaän qua chuùng ta thaønh moät heä thoáng, haàu beânh vöïc hay baùc boû caùc quan ñieåm laäp tröôøng ? Ñaây laø vaán ñeà quan troïng, caàn thaáu ñaùo toû töôøng.
ÑÖØNG NGUÎ BIEÄN : Ngöôøi nguïy bieän laø gì ? Ñoù laø ngöôøi lyù luaän raát ngöôïc ñôøi, noùi caøng böôùng, maâu thuaãn trong tö töôûng. Töï ngöôøi ñoù ñaõ choân vuøi uy tín mình ñoái vôùi moïi ngöôøi. Coù theå voâ tình vì ta khoâng bieát luaät luaän lyù hoaëc coá yù vì muoán beânh vöïc quan ñieåm naøo ñoù. Nhöng ñaây laø nhöõng ñieàu caàn phaûi traùnh :
Laàm laãn giöõa nguyeân nhaân vaø haäu quaû :
Vì aên ôû sai baäy tröôùc maët Chuùa, neân Ngaøi söûa phaït. Ñoù laø daáu hieäu laø con thaät cuûa Ngaøi. Thay vì ta aên naên chaân thaønh vaø xöng toäi, thì ta laïi ñoå loãi nôi ngöôøi khaùc, coù ngöôøi coøn meâ tín cho raèng vì “ngaøy truøng, do ñi ñöôøng gaëp ngöôøi ñaøn baø chöõa”. Cuõng vaäy, thay vì aên naên vì toäi loãi mình thì gia ñình thaày teá leã Heâli ñaõ ñoå loãi raèng söï thaát baïi tröôùc ñaïo quaân Philitin laø do thieáu Hoøm giao öôùc.
Treân ñaây laø bieåu chöng cho loái lyù luaän laàm laãn nguyeân nhaân vaø haäu quaû..
Caên cöù söï kieän rieâng leõ maø laäp neân luaän chöùng :
Moät ngöôøi ngoaïi quoác noï bò aên caép nhieàu khi ôû Vieät Nam, roài keát luaän raèng toaøn theå ngöôøi VN ñeàu aên caép thì baïn nghó sao ? Neáu caên cöù treân moät vaøi hieän töôïng theá tuïc cuûa hoäi thaùnh noï roài keát luaän raèng ñoù khoâng coøn laø Hoäi thaùnh maø chæ laø hoäi Satan thì baïn ñaõ vi phaïm ñieàu naøy roài ñaáy. Tình côø ta gaëp moät ñoâi vôï choàng con caùi Chuùa noï ñang caõi nhau moät vieäc chi ñoù, vaø ta keát luaän raèng gia ñình ñoù maát haïnh phuùc thì thaät hoà ñoà chöù baïn ? Neáu caên cöù lôøi noùi cuûa moät vaøi caù nhaân naøo ñoù roài ta keát luaän raèng aáy laø chuû tröông cuûa Giaùo hoäi hoï thì quaû laø baïn khoâng saùng suoát, khaùch quan roài.
Thieáu nhöõng döõ kieän khi nhaän xeùt : hoaëc koâng khaùch quan.
Ñoâi khi baïn haï nhuïc moät ngöôøi vôùi taát caû nhöõng taät xaáu ngöôøi ñoù hoaëc toân cao moät ngöôøì baèng caùch ca tuïng moïi ñöùc tính cuûa ñoái töôïng maø khoâng nhìn maët khaùc cuûa vaán ñeà thì baïn töï haï thaáp trình ñoä laãn uy tín cuûa mình roài. Coù ngöôøi phaûn baùc maø khoâng nhìn maët khaùc cuûa vaán ñeà thì baïn töï haï thaáp trình ñoä laãn uy tín cuûa mình roài. Coù ngöôøi phaûn baùc Kinh thaùnh maø neâu ra nhieàu maâu thuaãn cuûa Kinh thaùnh maø kyõ thuaät chöa heà ñoïc qua heát moät laàn.
Vaø cuõng loãi laàm naøy ñöôïc xuaát hieän nhieàu trong nhöõng baøi giaûng cuûa baïn ñaáy. Do ñaâu ? Nhaát laø khi giaûng giaûi Kinh thaùnh trongmoät saùch Phuùc aâm, ta ñaõ khoâng tra theâm nhöõng chöông trong saùch khaùc ñeå ñoái chieáu, gaây neân söï lyù luaän sai – gaây haäu quaû nghieâm troïng. Ví duï Giaêng 1: 1-11 vaø Mathiô 26:6-13. Neáu ta giaûng trong Mathiô 26:6-13 maø khoâng tra xem saùch Giaêng thì ta seõ keát luaän raèng : Taát caû caùc moân ñoà ñeàu phaûn ñoái ngöôøi ñaøn baø (c8)nhöng kyø thöïc laø Giuña theo nhö Giaêng 12:4.
Ví duï khaùc : Hoaëc vì ta khoâng tham khaûo kyõ neân ta laàm laãn giöõa caùc ñoaïn treân vôùi Luca 7:36-49 vaø ta giaûi nghóa sai leäch hoaøn toaøn.
Haõy coù thí duï khaùc nöõa ñeå vaán ñeà ñöôïc saùng toû hôn. Neáu baïn giaûng II Vua 20:36 maø khoâng tra cöùu EÂsai 37:38 thì baïn coù theå suy dieãn raèng Atrameâleùc vaø Sareâsa laø töôùng laõnh noåi leân laøm loaïn. Vaäy ñeå suy luaän vöõng chaéc, khoâng sai traät baïn phaûi söu taàm ñaày ñuû caùc döõ kieän.
LYÙLUAÄN ÑUÙNG NHÖNG PHAÛN TAÙC DUÏNG VÌ VAÊN KHÍ VAØ VAÊN PHOØNG MAÙY MOÙC :
Khi ta thaáy mình ñuùng quaù neân khoâng ñeå yù caùch noùi ñeå truyeàn ñaït tö töôûng maø ta hôi coù veû hoà ñoà, loå maõng trong ngoân töø laãn caùch dieãn ñaït neân ngöôøi nghe chæ thaáy bò chöù khoâng ñöôïc thuyeát phuïc “Haõy goùi gheùm, lyù luaän saéc beùn aáy trong nhöõng lôøi leõ eâm ñeàm, teá nhò, deã nghe, dòu daøng”. Caùc quoác gia thöôøng cöû ñaïi söù treân nguyeân taéc naøy ñeå lyù phuïc maø ta cuõng phuïc. Chôù töï maõn raèng thaúng thaéng laø ñuùng “thaúng nhö möïc taøu” neân chæ ñuùng trong pheùp ño ñaïc maø thoâi. Haõy caån thaän, chôù nghó raèng ta noùi ñuùng thì ai cuõng ñoàng yù theo nheù. Maø chính baïn cuõng baát maõn khi ai ñoù laøm baïn ñuoái lyù, maát tình caûm cô maø ? Vaäy haõy öùng duïng loái raên daïy cuûa Chuùa trong Math 7:12 & 25:15.
NAÉM VÖÕNG LEÕ THAÄT, SÖÏ THAÄT :
Baïn phaûi bieát ñuû, bieát ñuùng veà chaân lyù Kinh thaùnh neáu muoán beânh vöïc nieàm tin. Khoâng ít nhöõng ngöôøi chaên baày ñaõ sa ngaõ, leäch laïc, taø giaùo hay boû cuoäc tröôùc lyù luaän cuûa keû khaùc chæ vì loåi laàm naøy. Bieát veà Kinh thaùnh quaù ít, töï maõn vì ñöôïc phong chöùc maø khoâng hoïc hoûi theâm cho chöùc vuï mình. Roài ñeán ñieåm khaùc laø vì hieåu vaán ñeà naøo ñoù khoâng ñuû, khoâng ñuùng neân ñuoái lyù khi bò baét beõ vaø hoaøi nghi caû nhöõng gì tröôùc ñaây mình tin. Coù nhöõng ngöôøi ñaõ nhaän ôn töø Thaùnh linh nhöng vì thieáu hieåu bieát leõ thaät neân ñaõ choái boû aân töù khi bò khích baùc. Vaäy khi xeùt vaán ñeà, ñöøng phieán dieän, ñöøng chuû quan, thaønh kieán, aûo töôûng, aùm thò.
BÌNH TÓNH KHI LYÙ LUAÄN
Neáu tính khí ta noùng naûy, lôøi ta hoáp toáp, boäp choäp thì ngöôøi nghe khoâng coøn kính phuïc ta nöõa. Thí duï, lyù luaän ta coù ñuùng cuõng khoâng taùc duïng ñöôïc. Chaân lyù luoân luoân ñuùng, ngöôøi ta bò thuyeát phuïc vì Chaân lyù chöù khoâng phaûi nhôø tính khí cuûa ta. Vaäy ñöøng caøu nhaøu, gaây goã.
TRAÙNH NOÙI MOÙC, MÓA MAI
Ai cuõng töï aùi, boån ngaõ ngöôøi ta raát lôùn neân noùi moùc laø phaûn taùc duïng. Vaû laïi ngöôøi coù Chaân lyù khoâng neân moùc, móa mai. Coù thì noùi coù, khoâng thì noùi khoâng. Lôøi noùi khieâu khích cay cuù laø daønh cho haïng ngöôøi thaáp heøn, tieåu nhaân… Noù khoâng coù trong taâm hoàn cuûa ngöôøi ñaày tình yeâu thöông Cô ñoác.
LYÙ LUAÄN KHAÙC VÔÙI LYÙ SÖÏ
Lyù söï laø loái aên noùi hoà ñoà thieáu phöông phaùp, heä thoáng, traät töï. Lôøi noùi cuûa ngöôøi cong vaïy khoâng daùm nhìn söï thaät… Lôøi noùi deã gaây loän, chöûi loän, haïch saùch, böôi moùc, daèn xoùc. Lyù luaän laø lôøi noùi khaùch quan. Lyù luaän coù heä thoáng, coù phöông phaùp, toân troïng söï thaät, coâng bình tình yeâu. Baïn haõy chæ neân duøng caùch thöù hai maø thoâi.
Ñaây laø caùch noùi voâ tö khoâng chæ trích ai caû, khoâng vaïch laù tìm saâu. Ñöøng chöïc chôø moät lôøi noùi sô hôû cuûa ngöôøi khaùc maø taán coâng.
ÑOÁI TÖÔÏNG CUÕNG COÙ CAÙI LYÙ CUÛA HOÏ
Ai cuõng coù lyù moät phaàn naøo, vì vaäy tröôùc heát ta haõy thöøa nhaän moät vaøi ñieàu ñuùng naøo ñoù cuûa ngöôøi nghe tröôùc khi ta trình baøy caùi lyù cuûa ta. Thí duï baïn haõy khen moïi ngöôøi veà vieäc thôø töï trong nhaø cuûa hoï ñi ! Naøo taát caû caùc baøn thôø, caùc vò thaàn baèng ñaù, goã, vaøng, baïc… roài coøn ñeo vaøo mình hình töôïng cuûa caùc thaàn ñoù nöõa, vì sao ? Vì moïi ngöôøi ñeàu caûm bieát coù theá giôùi sieâu hình. Vaät chaát khoâng chöa ñuû. Caøng giaøu laïi caøng thôø nhieàu thaàn trong loøng, roài töø ñoù ta daãn hoï ñeán Chaân thaàn. Haõy xem Coâng 17: 16-31.
HEÄ THOÁNG HOAÙ CAÙC LUAÄN CHÖÙNG
Muoán thuyeát phuïc ñöôïc ngöôøi nghe thì baïn haõy saép xeáp ñaët caùc chöùng côù caùch heä thoáng, maïch laïc, ñöøng ñeå noù rôøi raït. Haõy cho noù lieân keát thaønh MOÄT MAËT TRAÄN, luaän chöùng naøy chuyeån ñeán luaän chöùng kia.
LAËP LAÏI NHÖ THEÁ NAØO ?
Khoâng phaûi vì thieáu tö töôûng, ngoân ngöõ maø laëp laïi, nhöng laø vì muoán nhaán maïnh. Vì ngöôøi nghe khoâng theå hieåu heát ñöôïc ñieàu mình noùi moät laàn, nhaát laø cho nhöõng ngöôøi keùm trình ñoä. Khoâng phaûi nhôø taøi aên noùi thao thao baát taän maø mình cöù trình baøy heát ñieåm naøy ñeán ñieåm khaùc, ñieàu ñoù khoâng chaéc laø toát nhaát ñaâu. Phaûi coù moät ngheä thuaät laëp laïi nhöõng yù chính ñeå hoï nhôù laâu, loït vaøo loøng thính giaû, baét phuïc ñöôïc yù chí ngöôøi nghe.
6. NHÖÕNG LOÃI TRONG KHI LYÙ LUAÄN.
(1). Nhöõng loãi phaûi traùnh khi dieãn dòch
A. Chöa chöùng minh ñöôïc nguyeân lyù maø ñaõ lyù luaän.
Khi ta ñaët tieàn ñeà sai, roài duøng noù laøm nguyeân lyù ñeå dieãn dòch thì keát luaän vì ñoù khoâng ñaùng tin.
Thí duï : Trong Kinh thaùnh khoâng coù chöùc Hoäi tröôûng Toång lieân hoäi. Maø trong Giaùo hoäi anh coù chöùc ñoù. Vaäy Giaùo hoäi anh khoâng phaûi laø Hoäi thaùnh.
Laäp luaän naøy sai ôû choã ngöôøi ta chöa ñònh nghóa ñöôïc chöõ Hoäi thaùnh laø gì, cuõng khoâng hieåu töø Lieân hoäi tröôûng laø gì.
Yeâu nöôùc coù nghóa laø anh phaûi uûng hoä phong traøo naøy. Maø anh X khoâng uûng hoä phong traøo naøy, vaäy anh X khoâng yeâu nöôùc, coù toäi vôùi nhaân daân.
Tieàn ñeà naøy sai, bôûi bieát bao nhieâu ngöôøi tröôùc ñaây luùc chöa coù phong traøo naøy hoï ñaõ hy sinh maïng soáng, coù coâng laäp nöôùc nhaø. Vaäy hoï coù yeâu nöôùc khoâng ?
B. Ñònh nghóa sai roài lyù luaän
Khi ngöôøi ta ñònh nghóa raèng Thöôïng Ñeá khoâng coøn laøm pheùp laï nöõa, roài töø ñoù ngöôøi ta keát luaän taát caû caùc pheùp laï chæ laø troø cuûa ma quyû. Loái dieãn dòch naøy baét nguoàn töø ñònh nghóa sai, meänh ñeà ñaàu tieân treân.
C. Chöa ñònh nghóa ñaõ lyù luaän
Nhöõng chöõ töï do, coâng baèng, taùi sanh, neân thaùnh, haàu vieäc Chuùa, hieäp moät… chuùng ta ñaõ khoâng ñònh nghóa ñuû, roõ maø ñaõ duøng ñeå lyù luaän.
Coù moät soá ngöôøi ñaõ nhìn xem moät loãi laàm naøo ñoù cuûa moät ngöôøi cô ñoác roài dieãn dòch raèng ngöôøi ñoù chöa ñöôïc taùi sanh. Coù ngöôøi ñaõ ñaû ñaûo caùc giaùo phaùi hieän nay vaø yeâu caàu hieäp moät laïi trong Chuùa, khoâng ai nghe hoï vaø hoï laäp moät nhoùm môùi roài keát luaän raèng hoï laø nhöõng ngöôøi hieäp moät trong Chuùa. Nhöng hoï chöa hieåu ñöôïc töø ngöõ hieäp moät laø sao, vaø ngay trong haønh ñoäng cuûa hoï ñaõ chöùng toû hoï laø ngöôøi chia reõ ! (Theo loái lyù luaän ngang taøng cuûa hoï).
D. Nguïy bieän
Coù moät soá lyù luaän nghe coù veû raát hôïp lyù vaø chaët cheõ laém, nhöng khi xeùt kyõ ta môùi thaáy noù phi lyù : Coù ngöôøi sau khi xem baøi phaân tích hoaù hoïc cô theå con ngöôøi goàm coù chaát saét laøm ñöôïc moät caây ñinh, moät mieáng xaø phoøng, moät ít muoái, moät ít ñöôøng… vaø keát luaän nhö vaäy con ngöôøi chæ laø vaät chaát maø thoâi.
Coù moät soá ngöôøi laïi möôïn caâu Kinh thaùnh “Chôù ñuïng ñeán ngöôøi chòu xöùc daàu” maø Ñavít ñaõ noùi ñeå töï quyeát ñònh laø khoâng gieát vua Saulô, ñeå baøo chöõa – baûo veä mình khoûi nhöõng lôøi goùp yù, pheâ bình veà chöùc vuï mình. Ñaây laø loái nguïy bieän raát keäch côõm. Quan ñieåm giaûi kinh raèng : Kinh thaùnh chæ coù nghóa boùng maø thoâi hay ngöôïc laïi ñeå roài vaøo loái naøy (laø loái nguî bieän).
2. Nhöõng loãiphaûi traùnh khi quy naïp
A. Quy naïp moät caùch voäi vaøng : Ngöôøi ta thöôøng duøng “Vô ñuõa caû naém” ñeå chæ veà ñieàu naøy. Moät ngöôøingoaïi quoác ñeán phi tröôøng Taân Sôn Nhaát thì bò moùc tuùi, voâ khaùch saïn bò gaït, ra chôï mua laàm haøng giaû, möôùn thueâ ngöôøi laøm coâng khoâng ngay thaät… roài keát luaän laø toaøn theå ngöôøi VN ñeàu aên caép thì ñoù laø loái quy naïp hoà ñoà. Moät Cô ñoác nhaân noï ñaõ baát maõn Hoäi Thaùnh vì vaáp phaïm ngöôøi thaêm vieáng chaêm soùc mình, roài vaáp phaïm moät baïn trai ñaõ khoâng ñaùp tình vaø keát luaän Tin laønh khoâng toát gì caû.
Trong loái giaûi kinh, baïn cuõng phaûi caån thaän khi duøng phöông phaùp quy naïp. Coù moät soá ngöôøi giaûi kinh moät caâu Kinh thaùnh theo yù cuûa phaàn thöôïng vaø haï vaên cuõng ñaõ rôi vaøo loãi laàm naøy. Bôûi vì phaàn thöôïng haï vaên ñoù khoâng ñöôïc pheùp taùch rôøi ra khoûi toaøn phaàn Kinh thaùnh chöù !
B-Duøng phöông phaùp naøy ñeå tieân ñoaùn :
Vaøo naêm 1975, khi tình hình chính trò thay ñoåi, choã naøo cuõng thaáy nhaø thôø bò ñoùng cöûa, caùc muïc sö bò baét, moät soá muïc sö khaùc boû baày chieân ra ñi tìm kieám mieàn ñaát höùa khaùc, moät soá khaùc boû chöùc vuï ñi lo laøm aên vaø coù caû ngöôøi choái boû Chuùa. Vaø moät ngöôøi noï ñaõ keát luaän Tin laønh chæ laø giaû doái, khoâng coù thaät, chæ laø thuoác phieän, laø toân giaùo ngoaïi quoác. Vôùi loái quy naïp treân, hoï tieân ñoaùn raèng tröôùc sau roài thì Tin laønh seõ bò tieâu dieät . Moät soá Cô ñoác nhaân ñaõ bò thuyeát phuïc loái suy luaän kieåu naøy maø sa ngaõ. Hôn ai heát ngöôøi VN hieän nay ñaõ thaáy loái quy naïp laø hoà ñoà.
C. Caên cöù vaøo nhöõng thoâng tin giaû, khoâng chính xaùc.
Qua nhöõng baùo chí, taøi lieäu khaûo coå, nhöõng phaùt minh khoa hoïc… ñeå roài ta keát luaän raèng Kinh thaùnh sai hay ñuùng thì cuõng haõy caån thaän, haõy phoái kieåm laïi. Cuõng khoa hoïc gia maø ngöôøi thì cho raèng töông lai theá giôùi seõ khaû quan hôn vôùi ñaày ñuû chöùng côù. Laïi cuõng khi khoa hoïc gia khaùc thì cho nhöõng soá lieäu kinh hoaøng veà thôøi kyø maïc vaän saép ñeán cho ngaøy mai. Baïn haõy caån thaän khi nhôø baùo chi ñeå maø giaûi kinh.
3. Nhöõng loã iphaûi traùnh khi loaïi suy
A-Ñöøng voäi muoán moät ñieàu ñeå keát luaän moät ñieàu khaùc :
Ñaây laø loái maø ngöôøi ta hay duøng : Suy buïng ta ra buïng ngöôøi. Vì buïng ta ra sao hoâm nay seõ khaùc vôùi ngaøy mai. Coù ngöôøi luùc naøo cuõng nghi ngôø neân cuõng nghó laø moïi ngöôøi khoâng ai tin mình caû. Laïi coù ngöôøi luoân ñaâm bò thoùc thoïc bò gaïo, aên noùi xoi moùi neân heã nghe ngöôøi khaùc phaùt ngoân nghóa laønh thì cho laø nghóa döõ hay ngöôïc laïi.
B. Ngöôøi ta duøng caùch so saùnh ñeå keát luaän :
Ñoù cuõng laø lyù luaän loaïi suy. Nhöng haõy caån thaän ! Coù ngöôøi chuû tröông baèng loái lyù luaän raèng Hoäi thaùnh Chuùa baáy laâu nay khoâng coù tieáng môùi cuõng vaãn phaùt trieån ñeàu ñaën, cuõng caàu nguyeän, truyeàn giaùo, hoäi ñoàng thanh lieâm… Vaäy neân tieáng môùi khoâng caàn thieát. Theá maø cuõng coù ngöôøi chòu thuyeát phuïc bôûi laäp luaän naøy. Vaán ñeà ôû choã laø Kinh thaùnh noùi gì, muoán gì chöù khoâng phaûi laø chuùng ta muoán hay khoâng muoán. Maïng lònh ñieàu raên cuûa Chuùa ñaâu phaûi chôï buùa ñeå ta ñöôïc quyeàn choïn moùn naøo caàn hay khoâng caàn !
Giaû nhö ta giaûi thích Luca 23: 34 “Laïy Cha, xin tha cho hoï, vì hoï khoâng bieát vieäc mình laøm”, roài suy luaän raèng ngay caû keû gieát Chuùa, Ngaøi cuõng tha neân gieát nhau Chuùa cuõng tha. Nhöng ta haõy so saùnh Luca 19:41-44 vaø naêm 70 SC caû thaønh ñaõ bò phaù huûy, öùng nghieäm lôøi tieân tri naøy thì sao ?
4. Nhöõng loãi phaûi traùnh khi phaûn chöùng
A. Nhöõng song quan giaû :
Song quan laø loái chöùng minh moät ñieàu ñuùng baèng caùch chöùng minh ñieàu ngöôïc laïi laø khoâng ñuùng hoaëc xaáu.
Neáu khuyeân moät ngöôøi ñöøng böôùc theo xaùc thòt baèng caùch chöùng minh raèng : Thöù nhaát noù seõ sai khieán anh, anh laø teân noâ leä, thöù hai anh baát an, thöù ba ngöôøi ta seõ khinh bæ anh, thöù tö laø anh seõ ñi xuoáng Aâm phuû. Vaäy toát nhaát laø khoâng neân ñi theo xaùc thòt.
Nhöng coù nhöõng song quan giaû. Thí duï nhö coù moät ngöôøi ñeán khuyeân tín höõu theá naøy : Neáu theo Chuùa Jeâsus thì seõ khoâng coøn thì giôø ñi xem xineâ, khoâng ñöôïc huùt thuoác, khoâng ñöôïc töï do vui chôi nhaûy ñaàm, phaûi daâng hieán. Vaäy khoâng neân theo Chuùa.
Song quan khoâng caàn thieát : Trong ñôøi ngöôøi chæ coù moät trong hai tröôøng hôïp laø cheát hoaëc soáng. Nhöng khoâng chaéc bieát khi naøo xaûy ra söï cheát, duy coù moät ñieàu chaéc aáy laø toâi ñang soáng. Toâi khoâng theå vì bieát söï cheát saép ñeán maø toâi cöù bi quan haøng ngaøy veà vieäc toâi seõ phaûi cheát. Bònh Siña thì chaéc chaén laø cheát, vaán ñeà chæ coøn laø thôøi gian thoâi. Theá thì khoâng caàn phaûi lyù luaän ñeå keát luaän veà vieäc seõ xaûy ra.
Moät soá laàm laãn
Truy khoâng tôùi nôi :
Nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo toân giaùo ô ûDoThaùi ñaõ khôûi ñieåm töø moät tieàn ñeà raèng : “Khoâng coù moät tieân tri naøo xuaát thaân töø Galileâ”. Maø Chuùa Jeâsus laø ngöôøi Galileâ, vaäy Chuùa khoâng phaûi laø Ñaáng tieân tri.
Xaùc thòt, ma quyû cuõng bieän hoä theo loái ñoù cho chuùng ta “Xöa nay toâi khoâng caàu nguyeän maø toâi vaãn laøm aên thaønh coâng, vaäy ñaâu nhaát thieát phaûi caàu nguyeän moãi ngaøy nhö lôøi khuyeân”. Loái lyù luaän treân laø laàm veà keát quaû bôûi coù chaéc anh laø moät Cô ñoác nhaân khoâng ?
Toâi thaáy Hoäi thaùnh ñoù loän xoän, coøn Hoäi thaùnh toâi khoâng coù nhö vaäy, vì theá toâi keát luaän laø HOÄI THAÙNH TOÂI laø moät Hoäi thaùnh thaät coøn kia laø giaû.
Nhìn xem traùi bieát caây, toâi thaáy ngöôøi ñoù daãn ñöa nhieàu ngöôøi ñeán vôùi Hoäi thaùnh, neân toâi keát luaän ñoù laø moät tín höõu toát. Nhöng haõy coi chöøng boâng traùi ñoù, vaø cuõng phaûi coù moät thôøi gian ñeå xem noù coù ñaäu khoâng ?
Ngaãu nhieân :
Ta haõy duøng caâu noùi cuûa ñôøi ñeå keát luaän, coù khi hôi hoà ñoà : “Coù löûa thì môùi coù khoùi”. Nhöng chöa chaéc ñaâu baïn aï ! Nhieàu khi khoùi hôi cay maø khoâng phaûi do löûa, trong ñôøi naøy coù nhieàu ñieàu gioáng nhau veà nguyeân nhaân nhöng laïi khoâng coù cuøng moät heä quaû vaø ngöôïc laïi cuõng vaäy. Khoâng phaûi taát caû moïi söï ñau buïng ñeàu laø do truùng thöïc.
Laån quaån, loøng voøng :
Ñeå chöùng minh Giuña laø keû tham tieàn, ta ñöa ra baèng chöùng laø oâng ñaõ baùn Chuùa. Neáu hoûi taïi sao oâng ta ñaõ baùn Chuùa ? Ta traû lôøi raèng oâng aáy tham tieàn ! Ñaây laø loái chöùng minh loøng voøng.
Khoâng phaûi moïi ñònh lyù ñaûo ñeàu giaù trò :
“Moïi ngöôøi ñeàu phaïm toäi” laø ñònh lyù ñuùng, nhöng “Moïi söï phaïm toäi ñeàu laø con ngöôøi” thì ñoù laø ñònh lyù sai. Bôûi vì ma quyû cuõng phaïm toäi !
Moãi Cô ñoác nhaân ñeàu laø thaày teá leã cuûa Chuùa, nhöng caùc thaày teá leã ñaâu phaûi laø Cô ñoác nhaân!
4. Lyù luaän trong söï thieáu hieåu bieát
Lyù luaän laø caên cöù treân moät soá yeáu toá ñeå phaùn ñoaùn, quyeát ñònh. Theá nhöng yeáu toá neâu ra coù xaùc ñaùng khoâng laø vaán ñeà raát quan troïng. Caên cöù hieåu bieát non keùm sai thì seõ coù keát luaän sai. Ñöùng tröôùc moät lyù luaän cuûa ngöôøi khaùc hoaëc cuûa chuùng ta, thì ta haõy xem xeùt caùc yeáu toá neâu ra coù thöïc hay khoâng ?
Gieâreâmi 37:38 cho thaáy nhöõng nhaø laõnh ñaïo Ysôraeân ñaõ boû tuø tieân tri Chuùa do caên cöù nhöõng yeáu toá khoâng ñuùng ñeå keát luaän.
Vaäy ta haõy môû roäng taàm hieåu bieát ta hôn nöõa ñeå traùnh loãi laàm phoå thoâng naøy. Ta haõy bieát nhaän xeùt, suy xeùt caùch caån thaän tröôùc nhöõng ngoân töø vaø hieän töôïng ñaùnh laän con ñen cuûa nhieàu ngöôøi maø chuû yeáu laø caùi khoân cuûa xaùc thòt, caùi ma maõnh cuûa doøng doõi raén luïc… Nhöõng meâ tín dò ñoan cuûa nhieàu ngöôøi do thieáu oùc nhaän xeùt. Vaø cuõng vì nhaän xeùt thieån caän maø nhieàu ngöôøi ñaõ khoâng daùm coâng xöng ñöùc tin.
Trong söï ñôøi bieát bao laàn ta quyeát ñònh sai, chæ vì nhaän thaáy sai qua nhöõng hieän töôïng. Ta thaáy vôï choàng kia ñi treân ñöôøng phoá, naém tay nhau, cuôøi ñuøa vôùi nhau thì cho laø haïnh phuùc, nhöng coù thaät vaäy chaêng ? Ban ñeâm khi nhìn maët traêng ta thaáy oâi ñeïp döôøng bao, coù ngöôøi laïi cho ñoù laø Chò Haèng ngoài laøm thô mô töôûng ñöôïc ñaët chaân leân ñoù, nhöng khi con ngöôøi ñaët chaân leân aáy thì hôõi oâi caùi Chò Haèng huyeàn thoaâi kia chæ laø ñaát vaø ñaù. Ta thaáy maët trôøi moïc leân ôû phöông ñoâng, laën ôû phöông taây maø coù thaät vaäy chaêng ? Muaø thu thì buoàn vôøi vôïi, nhöng buoàn vôùi ai chöù vôùi moät con ngöôøi ñang yeâu ñöông say ñaém thì thu, ñoâng chaúng taùc ñoäng gì caû, muaø xuaân töôi thaém chöa chaéc laø vui cho moïi ngöôøi !
Vì theá Chuùa Jeâsus nhaéc nhôû chuùng ta raèng : Ñöøng cöù beà ngoaøi maø xeùt nhöng haõy xeùt theo leõ coâng baèng laø theá ñaáy.
Vaäy trong söï giaûng daïy, ta cuõng haõy caånt haän khi nhaän ñònh moät vaán ñeà gì, hoaëc trình baøy moät vieäc naøo caàn phaûi lyù luaän, caàn phaûi kieåm tra tæ mó vôùi nhöõng yeáu toá thaät chính xaùc.
Ta haõy cho moät thí duï nöõa nheù ! Baïn haõy nhìn vaøo chaäu caù kieång trong tuû kieáng töø beân ngoaøi vaø töø döôùi nhìn leân vôùi goùc 45o, baïn seõ thaáy nhö coù ñeán hai con caù naèm choàng leân nhau, hoaëc ñeå moät caây thöôùc thaúng vaøo chaäu nöôùc baïn seõ thaáy nhö caây thöôùc bò gaõy hoaëc khoâng coøn thaúng nöõa.
Nhieàu khi veà moät ñònh kieán, hoaëc nghe töôøng thuaät laïi töø moät ngöôøi naëng oùc truyeàn thoáng hay thieân veà Toång hôïp hôn Phaân tích, ta coù theå thaáy vaán ñeà sai leäch ñi ngay, töø ñoù naûy sinh ra tình traïng “Tam sao thaát boån”. Neáu caên cöù vaøo ñoù ñeå keát luaän thì baïn seõ suïp baãy. Vaäy haõy tìm nguoàn goác thaät kyõ vaán ñeà, cuõng vì ñoù ñöøng voäi tin taát caû thoâng tin töø baùo chí, saùch vôû. Cuõng lòch söû theá giôùi maø ngöôøi duy vaät vaø ngöôøi duy taâm vieát khaùc nhau, neân baïn phaûi saùng suoát hôn, haõy tìm hieåu kyõ veà baûn thaân söï nghieäp cuûa taùc giaû. Caùch ñaây khoâng laâu ngöôøi ta ñaõ ñoå xoâ ra caùc saïp baùo tìm mua cho ñöôïc quyeån saùch trò bònh baèng nöôùc tieåu ñeå thöïc taäp, maø trong ñoù taùc giaû cuõng coù trích daãn “Kinh thaùnh” nöõa !!! Ngay caû nhöõng quyeån saùch boài linh, baïn cuõng neân thaän troïng. Haõy xem taùc giaû laø ai, tröôøng phaùi naøo, nhaø xuaát baûn naøo. Coù nhöõng ngöôøi quaù ö baûo thuû truyeàn thoáng, coù ngöôøi laïi quaù thieân veà veà chuû nghóa cöïc ñoan, laïi cuõng coù ngöôøi maø thaàn hoïc cuûa hoï tieáp thu töø moät hoãn hôïp kyø laï cuûa raát nhieàu tö töôûng traùi ngöôïc, laïi cuõng coù ngöôøi khoâng ñuû tö caùch moät ngöôøi con Chuùa. Hoï vieát saùch ñeå ñöôïc noåi danh, hoaëc ñeå kinh doanh kieám soáng, coù moät soá laïi kinh doanh saùch vôû Cô ñoác ñeå truïc lôïi maø khoâng caàn bieát noäi dung ñoù coù ñem laïi hieäu quaû gì cho theá heä naøy.
Nhöng tröôùc nhaát, baïn phaûi coù moät cô baûn hieåu bieát toái thieåu naøo ñoù ñuû ñeå coù theå phaùn ñoaùn, baïn phaûi thaät khaùch quan, trung thöïc vôùi chính mình, ñöøng tìm caùch baûo veä quan ñieåm mình laø ñuùng maø haõy ñeå cho Chaân lyù leân tieáng beânh vöïc, haõy ñeå cho söï thaät ñöôïc phôi baøy ra trong aùnh saùng cuûa chính noù. Khi ñaõ choïn laáy söï thaät thì chaáp nhaän giaù phaûi traû laø bò leân aùn. Baïn coøn nhôù Athanasius khoâng ? Giaùo hoäi ñôøi xöa ñaõ keát aùn oâng laø taø giaùo, nhöng oâng cöông quyeát raèng : “Duø caû theá giôùi choáng laïi toâi, thì toâi cuõng khoâng choáng laïi caû theá giôùi”. Nhöng neân nhôù laø oâng chæ coù quyeát ñònh treân laø sau khi ñaõ keâ cöùu Kinh thaùnh caùch caån thaän. Vaø Hoäi thaùnh hieän nay ñaõ nhìn nhaän quan ñieåm thaàn hoïc cuûa oâng laø ñuùng. ÔÛ ñaây khoâng chuû tröông thaùi ñoä ngoâng cuoàng, caøng böôùng cuûa baûn ngaõ baïn nheù !
Toùm laïi : Neáu baïn nhaát trí treân heát raèng chæ coù Kinh thaùnh laø ñuùng nhaát, ñuùng tuyeät ñoái vaø moïi tö töôûng, saùch vôû loaøi ngöôøi duø ñoù laø moät muïc sö, tröôûng laõo, söù ñoà cuõng coù theå sai neáu coù ñuùng thì cuõng chæ ñuùng töông ñoái, caùi ñuùng ñoù trong moät phaïm truø ñuùng laø Kinh thaùnh. Caùi maø chuùng ta keát luaän laø ñuùng chæ vì noù phuø hôïp vôùi Kinh thaùnh, chöù khoâng phaûi vì noù phuø hôïp vôùi lyù trí, kinh nghieäm ta ñeå ta coù theå böôùc ñi trong aùnh saùng. Coù moät laàn kia, toâi hoûi moät ngöôøi raèng Giaùo lyù, ñieàu leä vaø Kinh thaùnh laø chaân lyù ? Hoï traû lôøi raèng giaùo lyù laø con ñöôøng daãn ñeán Chaân Lyù. Toâi hoûi tieáp : Theá thì anh nghó gì veà lôøi tuyeân boá cuûa Chuùa Jeâsus “Ta laø Ñöôøng Ñi, Chaân Lyù vaø Söï Soáng ?”. Ngaøi haù chaúng phaûi laø con ñöôøng daãn ñeán Chaân Lyù vaø cuõng laø Chaân Lyù ö ? Jeâsus Christ laø moïi söï trong moïi söï, laø taát caû, söï khoân ngoan, thoâng saùng maø Ñöùc Chuùa Trôøi goùi troïn trong Ñaáng laøm chöùng thaønh tín ñoù ! “Ngaøi khoâng ñoaùi ñeán ngöôøi naøo töôûng mình coù loøng khoân ngoan” (Gioùp 37:24). Vaø naøy “Tö töôûng ngu daïi laø toäi loãi” ñoù baïn aï ! (Chaâm 24:9). “Coù moät doøng doõi töôûng mình thaùnh saïch song chöa ñöôïc röûa saïch nhô baån mình” (Chaâm 30: 12).
2-Taâm lyù hoïc:
Nhu caàn: moät chöùng minh,daãn chöùng cho Leõ Thaät daønh cho ngöôøi lôùn phaûi khaùc vôùi treû em,; moät baøi giaûng daønh cho giôùi noâng daân phaûi khaùc vôùi giôùi coâng daân..
-Cuøng moät ñeà taøi,cuøng moät noäi dung,cuøng moät muïc ñích nhöõng khaùc caùch dieãn ñaït vì khaùc vôùi ñoái töôïng.
-
(A)-Kinh Thaùnh noùi gì veà taâm lyù hoïc.
-Taâm lyù hoï laø nhìn bieát nhu caàu,taâm traïng,suy nghó cuûa moãi ngöôøi,moãi tröôøng hôïp
-laø con ngöôøi khoâng ai ng s laïi khoâng soáng vôùi taâm lyù mình vaø tha nhaân.
-Caên cöù lôøi daïy cuûa Thaùnh Kinh maø ta phaûi hieåu veà taâm lyù con ngöôøi.
-“Con ngöôøi laø caây saäy bieát suy nghó” Pascal
-Chuùa Jesus coù duøng taâm yù khoâng? Giaêng 21.1- 14
(B)Phaân loaïi taâm lyù
a-Thanh thieáu nieân.
b-Phuï nöõ.
c-Traùng nieân.
d-Quaàn chuùng
e-
3-Luyeän vaên chöông .( ñaõ coù)
*Caùch luyeän vaên:
Töø nhöõng taùc phaåm vaên hoïc:
-Haõy tìm ñoïc caùc taùc phaåm hay nhaát, nhöõng aùng vaên chöông baát huû trong neàn vaên hoïc ñoâng taây.
-Haõy ñoïc nhöõng baøi dieãn vaên noåi tieáng cuûa caùc chính khaùch, laõnh tuï noãi tieâng xöa nay.
-Haõy ñoïc nhöõng baøi giaûng boài linh, saùch boài linh vaø coá hoïc thuoäc nhöõng ñoaïn vaên hay trong ñoù nhö : Saùch giaûi nghóa Jeâreâmi cuûa IRONSIDE & CAMPELL MORGAN, giaûi nghóa tyeân tri Esai cuûa , boùn maùt samaïc cuûa cuï MS Leâ-v-Thaùi, Lôøi soáng haøng ngaøy cuûa SPUREGEON? V.V..
-Haõy ñoïc ñeå khaùm phaù ra thuaät ñaët vaán ñeà, thuaät duïng ngöõ dieãn taû tö töôûng,thuaät chuyeån ngöõ, duøng töø, caáu truùc, boá cuïc.
-Khi naøo coù nhöõng caâu vaên hay thì haõy ñoïc lôùn tieáng cho noù vaøo tieàm thöùc mình.
-
Töø vaên chöông Kinh Thaùnh:
4. Luyeän vaên
Nhö ta ñaõ baét ñaàu ôû chöông 1 – daønh cho söï khaûo saùt caùc baøi giaûng maãu trong Kinh thaùnh laø bieåu thò moät phaàn naøo cuûa toaøn theå Kinh thaùnh chöùa ñöïng moät nvaên chöông traùc tuyeät. Loái vaên boùng baãy, chính xaùc, ñieâu luyeän ñeán noãi khoâng moät taùc phaåm naøo treân traàn gian töø coå chí kim coù theå saùnh baèng ñöôïc, hôn nöõa khoâng ai coù theå baét beû caùch duøng töø ngöõ trong toaøn boä Kinh thaùnh. OÂ vaênchöông Kinh thaùnh quaù hoaøn haûo ! Vaäy thì ngöôøi cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi khoâng theå aên noùi luõng cuõng, ngheøo naøn voán töø, meänh ñeà noùi aáp a aáp uùng, khoâng dieãn ñaït ñöôïc tö töôûng. Coù moät soá khoâng ít ngöôøi giaûng daïy ñaõ quaù teä trong caùch aên noùi haøng ngaøy vaø caû trong baøi giaûng nöõa, noùi loøng voøng, laäp ñi laäp laïi meänh ñeà, danh töø – ñoäng töø trong moät caâu vaên daøi doøng, loá bòch, caåu thaû, thoâ loå, voâ nghóa, toái taêm, troáng roãng trong töø ngöõ, vaên phaïm sai baäy, ngöõ phaùp quaù leäch laïc. Vaäy :
a. Haõy ñoïc caùc taùc phaåm vaên chöông coù giaù trò ñeå ñöôïc caû hai : bieát caùch quaùng dieãn tö töôûng vaø trau doài ngöõ phaùp.
b. Haõy hoïc caùch dieãn vaên hay, caùc aùngvaên chöông, caùc baøi giaûng.
c. Traùnh nhöõng tieåu thuyeát ba xu, nhöõng tôø baùo laù caûi choïc cöôøi thieân haï.
d. Hoïc caùc töø trong töï ñieån, söu taäp caùc töø ñoàng nghóa,phaûn nghóa.
e. Taäp vieát löu kyù, tuøy buùt, saùch, baøi giaûng, baøi daïy.
f. Taäp giaûng, taäp dieãn thuyeát, taäp thaûo luaän vôùi nhöõng ngöôøi gioûi hôn mình.
Tuy nhieân ñöøng laïm duïng saùch vôû loaøi ngöôøi, roài khua chieân gioáng troáng, ñuïng moät chuùt laù trích caâu vaên oâng tieán só naøy, meänh ñeà cuûa trieát gia kia. Baïn ñaõ bieát ñaùnh giaù theá naøo khi moät phuï nöõ laïm duïng phaán son quaù möùc roài chöù ? Vaäy haõy chæ duøng caùc saùch vôû nhö laø söï toâ ñieåm theâm raát nhaït trong baøi giaûng maø thoâi.
Toâi phaûi noùi theâm raèng moät ngöôøi giaûng öùng khaåu coù hay gì thì cuõng khoâng saâu saéc baèng vieäc vieát baøi giaûng ra sau khi ñaõ suy nghó kyõ löôõng vaø goït duõa caùch caån thaän caùc duïng ngöõ !
HAÕY TRAU DOÀI TIEÁNG MEÏ ÑEÛ !
-Toâi ñoan chaéc raèng khoâng moät taùc phaåm naøo coù theå saùnh baèng vôùi quyeån Kinh Thaùnh trong moïi laõnh vöïc ngay caû vaên chöông.
-Taïi sao baïn laïi xa laï vôùi Vaên chöông Kinh Thaùnh moät caùch ñaùng tieát nhö theá?
-Toâi khoâng noùi veà vieäc hoïc thuoäc loøng caâu goác nhöõng laø vaên chöông Kinh Thaùnh.
-Toâi haûnh dieän vôùi noù ,toâi coå xuùy veà noù, toâi hoâ haøo veà noù, toâi hoan ca veà noù, toâi hoïc noù vaø thaám nhuaàn noù.
-Ñaáng Taïo hoùa, Ñaáng taïo ra ngoân ngöõ, tao ra mieäng loaøi ngöôøi leõ naøo aên noùi dôõ hôn vaät thoï taïo sao?
-Saùch Chaâm ngoân ñaõ trôû thaønh baát huû vaø laø baäc thaày cuûa taát caû danh ngoân theá giôùi hôïp laïi. Taïi sao baïn khoâng hoïc thuoäc noù?
-Khoâng moät saùch naøo noùi leân trieát lyù soáng cuûa con ngöôøi caùch roõ raøng,chính xaùc vôùi höôùng ñi ñuùng ñaén nhö saùch Truyeàn Ñaïo.
-Ai coù theå traû lôøi ñöôïc caùc caâu hoûi ñôn giaûn cuûa Ñöùc-Chuùa-Trôøi trong Gioùp 38- 41?
-Baïn haõy thöû nghieäm ñoaïn kinh vaên 12. 7- 25 xem coù quaù tuyeät khoâng? Coâ ñoïng nhöng suùc tích, phong phuù nhöng khoâng dö thöøa.
-Coù chuyeän tình naøo ñeïp hôn chuyeän tình ñöôïc moâ taû trong saùch Nhaõ ca? khoâng coù aùng vaên chöông naøo moâ taû tình yeâu caùch maàu nhieäm, thanh tao, laõng maïn , ñaùng yeâu nhö taùc phaåm naày.
-Haõy môû ra: Esai 17.4 “Ta seõ ôû yeân laëng, ôû töø choå ta ngöï maø xem, nhö aùnh naéng saùng suûa, nhö maây nguùt trong naéng muøa haï”
-Neáu daân chaúng noùi nhö vaäy ,chaéc s chaúng coù raïng ñoâng cho noù,noù seõ ñi löu laïc treân ñaát, khoán khoå ,ñoùi khaùt.. noù seõ ngöôùc xem treân cao, roài cuùi xem döôùi ñaát chæ thaáy söï hoaïn naïn vaø môø mòt, chæ thaáy buoàn raàu..” Esai 8.21- 22
-“Hôõi Epraim ! theå naøo ta boû ñöôïc ngöôi? Theå naøo ta lìa ñöôïc ngöôi? Theå naøo ta ñaõi ngöôi nhö AÙma, hay laø laøm cho ngöôi nhö Seâboâim?loøng ta rung ñoäng trong ta, loøng thing xoùt ta caû ñeàu noùng naûy.Ta caàm söï noùng giaän laïi” OÂseâ 11.8 – 9
-Toâi khích leä baïn haõy thuïc loøng nhöõng ñoaïn vaên tuyeät hay ,saâu saéc laõnh maïng cuûa Kinh Thaùnh.
-Toâi laïi khích leä baïn haõy hoïc caùch caáu truùc haønh vaên, xeáp ñaët tö töôûng,caùch laäp boá cuïc, caùch duøng töø phong phuù cuûa caùc ñaày tôù Ngaøi.
-Xin ñöøng cheâ boû Kinh Thaùnh; ñöøng ñoùng khung Kinh Thaùnh nhö moät taùc phaåm toân giaùo thuaàn tuùy.
-Baïn khoâng nghe ngöôøi ta ñoàn sao? Kinh Thaùnh laø : “saùch cuûa taát caû loaïi saùch , thö vieän cuûa taát caû thö vieän”
-Lôøi ñoù seõ cho baïn khoân ngoan caøng theâm hôn neáu baïn hoïc thuoäc noù nhö caùc em beù thuoäc nhöõng caâu ve, ca dao.
-Taïi sao trong moät baøi giaûng, chuùng ta nghe quaù nhieàu nhöõng thí duï, caâu thô, yù töôûng cuûa khoân ngoan con ngöôøi hôn laø Kinh Thaùnh?
-Tai sao Muïc sö boû nhöõng ngoân ngöõ cao ñeïp giaù trò moïi maët cuûa Kinh Thaùnh ñeå laáy nhöõng tö töôûng, ngoân ngöõ taàm thöôøng cuûa loaøi ngöôøi ñem vaøo ñeå boài linh cho hoäi chuùng? Caàn phaûi söûa laïi vieäc sai laàm naày gaáp ruùt neáu muoán thaønh coâng.
-Nghe nhö theá khieán toâi coù caûm töôûng baïn ñang giaûng caùi gì gì ñoù chöù khoâng phaûi giaûng Kinh Thaùnh.
-
-Haõy caån thaän veà caùch duøng töø : caây Thaäp töï giaù, ngöôøi Cô ñoác Nhaân, yù nieäm &quan nieäm, quyeàn pheùp & quyeàn löïc , Virus trong maùy Computer vaø virus trong con ngöôøi.
- Giaùo phuï khoâng phaûi laø phuï giaoù
-Caùc saùch hoå trôï Töï ñieån tieáng vieät, ca dao,tuc ngöõ,thaønh ngöõ, caùch traøu doài vaên chöông, hoïc thuoäc nhöõng ñoïan vaên hay.
*Ñaûo ngöõ : taïo ra yù nghóa traùi ngöôïc nhöng gaây aán töôïng maïnh:
-Hoäi Thaùnh soáng giöõa theá gian nhöng theá gian khoâng soáng giöõa Hoäi Thaùnh.
*Chôi chöû:
Khoâng an uûi - maø chæ coù uûi chöù khoâng chòu an.
E. CAÙCH HAØNH VAÊN.
Tình traïng cuûa nhieàu nhaø truyeàn ñaïo treû laø “Toâi hieåu maø khoâng bieát caùch naøo noùi cho ngöôøi khaùc hieåu ñöôïc”. Cuõng coù raát nhieàu tín ñoà than phieàn : “Sao oâng Thaày giaûng ñaïo cuûa Hoäi thaùnh mình noùi loøng voøng, daøi doøng leâ theâ khoâng ñaâu ra ñaâu caû”.
Tình traïng khoâng loät taû ñöôïc heát yù cho hoäi chuùng hieåu ñoaïn Kinh thaùnh aáy, muoán noùi gì haàu nhö phoå thoâng trong nhieàu hoäi chuùng. Hoï khoâng chuyeån taûi ñöôïc tö töôûng maàu nhieäm cuûa Kinh thaùnh. Ngöôøi aáy seõ laøm voâ hieäu hoaù, hoaëc phaûn taùc duïng hay laøm giaù trò cuûa Chaân lyù, cuûa söù ñieäp bôûi caùch duïng ngöõ quaù toài nhö “Ñeïp deã sôï”, “Muï ñaøn baø”, “aû”, “y”, “Moät ñoáng leõ thaät”, “tuøm lum taø la”. Coù ngöôøi laëp ñi laëp laïi töø “Nhö chuùng ta ñaõ bieát” ñeå chuyeån haøng, chuyeån yù khoaûng 20 laàn trong 40 phuùt. Neáu thính giaû ñaõ bieát roài thì ta xuoáng toaø giaûng ngay ñi chöù sao cöù ñöùng ñoù laõi nhaõi chi nöõa ! Vì hoï chöa bieát, hoï caàn chuùng ta giaûi thích cô maø ! Hay laø “Kính thöa quyù oâng baø anh chò em”, caâu naøy ñöôïc laëp laïi khoaûng 20 laàn nhö vaäy trong baøi giaûng. Sao thöøa thaõi quaù ! Moät soá khaùc laïi khoâng bieát laøm sao chuyeån yù neân cöù duøng meänh ñeà “Baây giôø chuùng ta haõy tìm hieåu caâu Kinh thaùnh sau ñaây”, coù ngöôøi laïi giôùi thieäu töøng phaàn moät cuûa baøi giaûng – maø tuaàn naøo cuõng vaäy !
Coù theå cho ñaây laø thieáu töø ngöõ, ngheøo naøn ngoân ngöõ vaên hoaù, keå caû ngoân ngöõ trong Kinh thaùnh. Caû lôøi caàu nguyeän cuûa hoï cuõng chöøng aáy töø ngöõ suoát naêm. Taân tín höõu môùi nghe thì thaùn phuïc laém nhöng chöøng moät naêm sau hoï boû nhoùm laø phaûi thoâi. Roài ta tra taán Hoäi thaùnh baèng lôøi lyù luaän raèng : Muïc ñích ñi nhoùm khoâng phaûi chæ ñeå nghe giaûng maø laø ñeå thôø phöôïng Chuùa. Ñuùng ! Nhöng chæ ñuùng moät nöõa thoâi nheù !
Coù ngöôøi nhaän ñònh Chaân lyù laø khoâng caàn chöùng minh. Ñuùng laém ! Nhöng neân nhôù laø ngöôøi nghe laø taäp hôïp cuûa moïi thaønh phaàn. Hoï laø nhöõng ngöôøi soáng baèng tình caûm, giaùc quan vaø deã thay ñoåi, deã bò chi phoái bôûi ngoaïi caûnh. Haõy quan saùt caùch chuyeån taûi Chaân lyù cuûa Chuùa Jeâsus. Ngaøi duøng nhöõng hình aûnh raát thöïc tieãn, cuï theå vaø giaûi quyeát vaán ñeà treân bình dieän raát trong saùng maø khoâng tröøu töôïng, khoâng sieâu hình quaù ñeán noãi nhöõng ngöôøi bình daân khoâng hieåu ñöôïc. Haõy nghieân cöùu caùch traû lôøi cuûa Ñöùc Chuùa Trôøi vôùi Gioùp baèng nhöõng vaàn thô raát trong saùng, linh ñoäng. Ai laïi khoâng thích loái duïng ngöõ cuûa Saloâmoân trong caùc saùch Truyeàn. Nhaõ, Chaâm !
- Raát linh hoaït – Chaâm 5:19a, Luca 9:57-62, Eâsai 22:17-18
- Hoàn nhieân – Esai 35:5-6 & 48:18-19
- Gaây caûm ñoäng – Gioùp 7:2,9, Esai 20:3-4, Oâseâ 11:8, Luca 15:3-7
- Ñoäc ñaùo – Chaâm 6:27, Esai 33:11 & 27:3 & 28:15
- Ñaày nhaïc ñieäu – Chaâm 8, Esai 30:19b, 24, Gieâ 14:17
- Traøo phuùng – Gioùp 38-40, Chaâm 25:14, Esai 28:20 & 59:9-10, Oâse 6:4 & 10:4, Gioùp 11:12, Mathiô 23.
- Nhaân caùch hoaù – Mathiô 19:24
- Tieäm tieán – Esai 40:31
- Ñaày hình aûnh – Esai 14:19, 18:4, 38:17, 42:16, 59:4-6, Oseâ 10:4, 11:4,8.
- Dieãm leä – Esai 23:8, 26.
Moät soá nhaø giaûng ñaïo ñaõ quaù löôøi bieáng trong vieäc trau dôøi ngoân ngöõ caû tieáng meï ñeû laãn töø vöïng trong Kinh thaùnh. Hoï laàm töôûng raèng Kinh thaùnh laø chaân lyù ñöôïc coâng boá ra laø ñuû roài. Theá thì phaùt Kinh thaùnh cho ngöôøi ta ñoïc ñuû roài coøn chi caàn phaûi coù söï xöùc daàu cho chöùc vuï giaûng daïy? Haõy löu yù, hôõi nhöõng nhaø Truyeàn ñaïo treû ! Kinh thaùnh khoâng ñöôïc vieát ra trong moät gioïng vaên khoâ caèn, coäc loác, thoâ loã, göôïng gaïo, ngheøo naøn nhö baøi giaûng cuûa nhöõng ngöôøi töï cho hoï laø chöùng nhaân cho chaân lyù. Taám göông chæ phaûn chieáu laïi hình thaät, nhöng phaûi laø moät taám göông phaúng saïch. Neáu baïn voâ nhaø cöôøi thì baïn seõ bieát raèng khoâng phaûi taám göông naøo cuõng ñeàu phaûn chieáu laïi aûnh thaät cho baïn ñaâu. Nöôùc hoa coù giaù trò nhöng khoâng vì theá maø baïn ñöïng trong huõ maém neâm! Taïi sao ta bieát caùch duøng giaøy deùp eâm aû ñeå ñi ñöùng maø khoâng luyeän coâng phu hôn ñeå bieát chuyeån taûi tö töôûng cao quyù laø lôøi Ñöùc Chuùa Trôøi cho ngöôøi khaùc deã nghe, deã thuyeát phuïc ? Neáu muoán thu huùt ngöôøi tieâu duøng, ngöôøi ta ñaõ tìm caùch tröng baøy saûn phaåm bao bì cho ñeïp maét. Taïi sao moân nöõ coâng gia chaùnh daïy ta bieát caùch trình baøy caùc moùn aên, caùc oå baùnh ? Cuõng laø boät, laø kem, laø thòt cô maø ! Cuõng laø vaûi maø moät ngöôøi thôï kheùo may ñeïp, coøn keû khaùc thì xaáu. Baïn nhôø ai may vaäy ? Xin ñöøng tieáp tuïc löôøi hoïc, löôøi nguû nöõa baïn nheù. Haõy duøng baùnh cao su thay theá baùnh xe boø cho eâm hôn !
Nhieàu hoäi chuùng troâng cho ngöôøi giaûng neân chaám döùt baøi giaûng, theá nhöng hoï ñaõ phaûi r a ngoaøi haønh lang ñeå taùn gaãu. Taïi sao ? Vì ngöôøi giaûng ñaõ laøm cho chaân lyù trôû neân quaù buoàn noân bôûi lôøi giaûng daïy caèn khoâ coû chaùy, thieáu caû vaên chaát, vaên khí laãn vaên saéc. Ngöôøi nghe luoân caàn nhöõng ñieàu ta moâ taû ñaày hình aûnh, daáu hieäu cuï theå thì ñuû ñeå taïo aán töôïng trong kyù öùc, kích thích tình caûm, taâm trí, yù chí. Neáu khoâng thöïc hieän ñöôïc vieäc ñaët chaân lyù loït vaøo loøng ngöôøi nghe thì coù nghóa laø baïn ñang xaây ñaép vaïn lyù tröôøng thaønh chung quanh chaân lyù maø khoâng ai hieåu ñöôïc. Toäi nghieäp cho baày chieân ñang ñöôïc ru nguû bôûi lôøi ru nguû hieän nay. Toâi khuyeân baïn ñöøng neân keát thaân vôùi nhöõng ngöôøi chuû tröông raèng chæ caàn ñaày daãy Thaùnh Linh laø ñuû. Ñöøng ! Nhöng haõy so saùnh nhöõng ngöôøi tieân tri trong Kinh thaùnh ñaõ ñöôïc ñaày daãy Ñöùc Thaùnh Linh coù khaùc vôùi ñoái töôïng chuû tröông ñoù khoâng thì ta seõ thaáy ñoù laø söï töï löøa doái chính mình vaø moïi ngöôøi. Neáu chuû tröông vaäy thì toát nhaát laø ñöøng hoïc vieát chöõ, ngoaïi ngöõ, taäp ñoïc, taäp vieát, coäng tröø nhaân chia vaø phaûi chaêng laø chaáp nhaän : ñieác , ñui, caâm, doát ? OÀ, khoâng phaûi nhö vaäy chöù ? Vaäy neáu ta ñaõ hoïc thì haõy taän duïng khaû naêng hoïc caùch toái ña cho moät söù maïng cao troïng naøy : ÑAÏI SÖÙ NÖÔÙC THIEÂN ÑAØNG, PHAÙT NGOÂN NHAÂN CUÛA CÖÙU CHUÙA caùch hoaøn haûo.
Chaân lyù voán ñaõ hôïp lyù, nhöng coù caùi maø lyù trí khoâng theå hieåu ñöôïc neân goïi laø sieâu lyù maø phaûi duøng lyù luaän ñeå hieåu. Ta phaûi duïng ngöõ theá naøo ñeå giaùo lyù mang tính ñôn giaûn moät caùch luaän chöùng vöõng vaøng.
Ví duï : Haõy quan saùt caùch truyeàn baù chaân lyù cuûa Chuùa Jeâsus trong baøi giaûng treân nuùi
Mathiô 5:13-16 – Taïo moät aán töôïng raát roõ raøng, khoâng theå khoâng hieåu vaø khoù queân
Mathiô 5:6-23 – Moät lôøi söûa sai nheï nhaøng, linh ñoäng, thuyeát phuïc, khoâng coäc loác, khoâ cöùng
Mathiô 6:24-34 – Thöïc tieãn hoaù vaán ñeà mang tính sieâu thöïc vôùi nhaäp ñeà, thaân baøi, keát luaän
Mathiô 7;21-27 – Lôøi keát cho toaøn baøi giaûng lôùn, duøng loái so saùnh raát roõ raøng, maïnh meõ, chaët cheõ.
Nhö vaäy, loái haønh vaên ta ñöøng quaù sieâu hình, taùch bieät vôùi thöïc teá ñaày tính giaùo giaùo ñieàu, saùch vôû, kinh keä, vôùi ngoân töø baùc hoïc phuû reâu xanh, muïc raõ töø laâu. Ta phaûi ñeõo goït töøng töø, lau choïn thaønh ngöõ dieãm leä, ñaày hình aûnh, thí duï.
Haõy theâm moät ví duï khaùc trong saùch Truyeàn ñaïo : Ai ñaõ töøng ñoïc moät laàn maø khoâng thích ? Taùc giaû ñaõ trình baøy nhaân sinh quan cuûa moät ngöôøi con Chuùa raát tröôûng thaønh. Taùc giaû moâ taû veà thaân phaän mong manh cuûa cuoäc ñôøi, söï bieán thieân cuûa cuoäc soáng, caùch moâ taû raát linh ñoäng töø vaên theá, vaên saéc, vaên khí, baøi giaûng ñeán noãi ngöôøi ta nghe khoâng coøn moät loái phaûn baùc ñöôïc nhöõng ñieàu ñaõ ñöôïc luaän giaûi trong ñoù chaéc chaén khoâng moät aùn vaên chöông , moät taùc phaåm tieåu thuyeát, moät boä saùch trieát lyù, luaän lyù naøo cuûa baát cöù ai töø coå chí kim coù theå ñöùng ngang haøng vôùi saùch naøy trong moïi khía caïnh: Ngoân ngöõ phong phuù, tö töôûng thaâm tuyù coâ ñoïng trong moät meänh ñeà ngaén goïn, lyù luaät saéc beùn quan saùt raát chính xaùc chöùng nghieäm khoa hoïc.
Moät laàn nöõa toâi khuyeán khích baïn haõy baét chöôùc, vaø caøng neân raäp khuoân caùch haønh vaên tuyeät vôøi cuûa neàn vaên chöông Kinh Thaùnh. Haõy bieán ngoân ngöõ Kinh Thaùnh trôû thaønh ngoân ngöõ thoâng duïng cho chính mình, cho daân söï vaø cho xaõ hoäi baèng caùch taän duïng lôøi haønh vaên naøy trong taát caû caùc baøi giaûng. Hôn theá Lôøi Ngaøi laø Thaàn Linh vaø Söï Soáng neân khi baïn theo ñeà nghò treân ñaây thì baïn coù moät theá ñöùng vuõng chaéc trong uy quyeàn cuûa chöùc vuï ban Lôøi Söï Soáng. Nhöng baïn thaáy ñoù, ngoân ngöõ Kinh Thaùnh khoâng xa rôøi thöïc teá, khoâng sieâu hình vieãn voâng, khoâng loøng voøng baát traéc nhöng chaéc chaén beàn laâu, khoâng maøu meø bay böôùm nhöng ñöôïm thaém quyeàn naêng, vaêng ra maïch nöôùc soáng, noù khích ñoäng taâm hoàn, noù ñoán ngaõ moïi tö töôûng nghòch thuø cuøng Ñöùc Chuùa Trôøi vaøo choå bí… OÂi toâi xin thaùch thöùc caùc baïn thöû xem coù moät nguoàn vaên chöông naøo trong lòch söû loaøi ngöôøi ñaày giaù trò vaø thích thuù nhö vaäy chaêng? Coù maâu tuaãn khoâng khi maø söù giaû cuûa Nöôùc Thieân Ñaøng laïi xa laï vôùi ngoân ngöõ , vaên chöông cuûa Nöôùc Thieân Ñaøng ? Coù khoâi haøi khoâng khi maø ngöôøi rao giaûng KinhThaùnh, môøi goïi moät ngöôøi khaùc ñoïc Kinh Thaùnh laïi laø ngöôøi khoâng duøng heát baùu chaâu voâ giaù cuûa Kinh Thaùnh.
Neáu baïn ñoïc caùc baøi giaûng cuûa nhöõng danh nhaân Cô ñoác thì baïn seõ thaáy moät maãu soá chung: “Ngoân ngöõ Kinh Thaùnh trôû thaønh ngoân ngöõ cuûa baøi giaûng”. Neáu goïi hoï suy luaän saéc beùn thì ta cuõng nhaän thaáy hoï duøng ngoân ngöõ Kinh Thaùnh ñeå lyù luaän. Neáu noùi raèng ñoïc baøi giaûng hoï, ta khoâng thaáy chaùn boû aáy laø vì Lôøi cuûa Ñöùc Chuaù Trôøi trôû thaønh vaên chöông cuûa baøi giaûng. Theá thì baïn haõy baét tay ngay vaøo vieäc hoïc caøng nhieàu caøng toát nhöõng caâu vaên, caùch duøng töø, cuùphaùp, caùch ñaët vaán ñeà vaø caùch trình baøy vaán ñeà, nhöõng meänh ñeà coâ ñoäng nhö : thai ngheùn rôm raï, ñeû ra coû raùc, vöôùn naêng töôùi, nhö nöôùc suoáí chaúng heà khoâ, Ngaøi seõ ñeán nhö soâng traøn ñaày daãy, keû raát nhoû trong doøng hoï trôû neân moät ngaøn, coøn keû raát heøn yeáu trôû neân moät daân maïnh, hieän ra nhö raïng ñoâng, ñeïp nhö maët traêng, tinh saïch nhö maët trôøi, ñaùng sôï khaùc naøo ñaïo binh döông côø xí, Chaâm ngoân cuûa ngöôøi chæ laø chaâm ngoân tro buïi, thaønh luyõ ngöôøi thaät laø thaønh luyõ buøn caùt, caùc ngöôi laø keû ñuùc neøn lôøi doái traù, thaûy ñeàu laø thaày thuoác khoâng ra gì heát, caùc töøng trôøi cuõng chaúng trong saïch tröôùc maët Ngaøi thaáy phöông chi laø loøng con caùi loaøi ngöôøi, loaøi ngöôøi gioáng nhö con saâu, con caùi loaøi ngöôøi gioáng nhö gioøi boï – thaàn cuûa Chuùa ñieåm trang caùc töøng trôøi - Ñaáng taïo thaønh toâi trong loøng meï toâi - chaúng coù toái taêm muø mòt naøo laøm cho keû aùc aån nuùp ñöôïc…”
Haõy hoïc thuoäc vaên chöông kinh Thaùnh_Haõy trao doài ngoân ngöõ cuûa Kinh Thaùnh
I. NHÖÕNG ÑIEÀU CAÀN LÖU YÙ ÑEÅ HOAØN THIEÄN HÔN TRONG CAÙCH HAØNH VAÊN HÔÏP LYÙ:
1. Roõ raøng
2. Linh hoaït
3. Ngaén goïn
4. Caûm ñoäng
5. Thay ñoåi
6. Trong saùng
7. Thaønh thaät
8. Ñaày nhaïc ñieäu.
9. Ñoäc ñaùo, khoâng taàm thöôøng
10. Phuø hôïp muïc ñích
*+*+*+*+*+*+*+*+*+*+
1. Roõ raøng:
Tröôùc nhaát phaûi yù thöùc raèng vaán ñeà ta ñaët ra duø sao ñi nöõa vaãn coøn laø môùi laï ñoái vôùi thính giaû, coù theå trôû neân khoù hieåu vôùi hoï duø coù quen thuoäc deå hieåu ñoái vôùi ta. Vaán ñeà ñoù ta ñaõ ñeå nhieàu thì giôø suy nghó, tìm hieåu, lyù luaän, vaø noù ñaõ thaám trong ta, ta ñaõ phaûi caàn haøng chuïc ngaøy, haøng thaùng, coù khi haøng naêm nöõa môùi naém vöõng vaán ñeà nhö hoâm nay. Theá thì laøm sao trong ba möôi phuùt baïn thuyeát phuïc ñöôïc ngöôøi nghe deã daøng? Ngoaøi söï xöùc daàu Thieân Thöôïng baïn coøn phaûi coù taøi aên noùi nöõa baïn aï. Vaäy haõy noùi laøm sao cho ngöôøi ta hieåu deã daøng chöù. Neáu hoï khoâng hieåu ta noùi gì thì ta ñaõ thaát baïi. Haõy laøm cho vaán ñeà khoù hieåu trôû neân deã hieåu hôn, vaân chöông theá naøo cho roõ raøng khoâng tröøu töôïng cao xa quaù.
Cuõng neân nhôù raèng soá ngöôøi nghe khoâng phaûi laø soá ngöôøi thoâng minh heát, coù hoïc roäng heát ñaâu.
Ñöông khi nhoùm, daân söï Chuùa coù khi nghó tôùi chuyeän ñi chôï, vieäc nhaø, hoïc haønh..vv. maø ta chæ noùi phôùt qua tai hoï moät laàn laøm sao hoï hieåu ngay? Khoâng ñuû thôøi giôø suy nghó. Vì vaäy phaûi laøm sao cho yù töôûng laãn haønh vaên thaät roõ raøng khoâng mô hoà. Cuõng haõy xaùc ñònh muïc ñích cuûa baïn khi leân toaø giaûng laø gì? Ñeå phoâ tröông taøi aên noùi vôùi vaên chöông boùng baãy, cao xa, sieâu phaøm, trí thöùc ? Hay ñeå truyeàn ñaït Chaân lyù? Coù khoâng ít tröôøng hôïp khi ñoïc Kinh Thaùnh thì hoäi chuùng hieåu ñöôïc cho ñeán khi giaûng xong hoäi chuùng khoâng hieåu oâng truyeàn ñaïo muoán noùi gì vaø caøng khoâng hieåu khuùc Kinh Thaùnh ñoù. OÂng Truyeàn ñaïo aáy ñaõ laøm cho khuùc Kinh Thaùnh lu môø ñi, maø chính oâng cuõng khoâng hieåu ñöôïc ñoaïn KinhThaùnh ñoù thì laøm sao duøng ñöôïc ngoân ngöõa roõ reät ñeå dieãn taû cho hoäi chuùng hieåu !!! Raát nhieàu ngöôøi coøn muø môø laém trong vieäc hieåu Kinh Thaùnh maø cuõng nhö ngöôøi muø daãn ngöôøi muø, hoï daãn hoäi chuùng ñi laïc xa ñoaïn Kinh Thaùnh, boá cuïc loän xoän, caùch keát caáu caâu vaên, cuù phaùp nhö ñoáng xaø baàn - tö töôûng thì nhö aùng maây ñen. Boileau noùi: “ Ñieàu gì hieåu roõ reät thì noùi ra roõ raøng”.
Coù nhöõng ngöôøi noùi loøng doøng loâi thoâi, khoâng bieát oâng ta muoán giaûng gì. Theá nhöng ngöôøi ñoù laïi muoán taïo cho ngöôøi khaùc raèng hoï coù moät boà vaên chöông thi phuù ! Baïn haõy taäp noùi ngaøy ñieàu mình muoán noùi
Cuõng haõy noùi vôùi ñieàu caàn thieát thoâi : Neáu tìm chieân laïc maát haõy daãn ngay chieân veà chuoàng, neáu tìm chöa ñöôïc haõy tìm cho kyø ñöôïc con chieân, ñöøng ñi caâu caù, baén chim, saên thuù xem hoa, coû röøng! Neáu baïn coù chuû ñích nhö vaäy thì vaán ñeà trôû neân roõ raøng deå hieåu cho ta vaø cho hoäi chuùng.
Nhö baïn ñaõ hoïc phöông phaùp lyù luaän loaïi suy, suy dieãn haõy duøng nhöõng ñieàu ñaõ hieåu ñeå soi saùng cho ñieàu khoù hieåu, chöa hieåu, tröøu töôïng.
Khi Cöùu Chuùa ta giaûng daïy veà thieân ñaøng thì duøng nhieàu thí duï ñeå phoâ dieãn noù. Coøn khi Ñöùc Chuùa Trôøi muoán toû cho ngöôøi ta bieát quyeàn uy thieân thöôïng tuyeät ñoái cuûa Ngaøi thì Ngaøi ñaët ra nhieàu caâu hoûi coù nhöõng vaán ñeà gaàn guõi con ngöôøi nhaát nhö trong Gioùp 38-41. Söù ñoà Phierô thì duøng hình aønh “ Ngöôøi caän thò, ngöôøi muø ñeå dieãn raèng ngöôøi ta khoâng chòu caàu tieán, taêng tröôûng hôn.
Haõy traùnh nhöõng ñieån tích hay töø ngöõ khoù hieåu ít thoâng duïng, lôõ khi buoäc phaûi nhö theá thì neân giaûi thích cho hoäi chuùng hieåu chöõ ñoù. Coù ngöôøi thích chôi chöõ ñeå phoâ tröông tri thöùc neân thay vì duøng töø ñeå nghe hieåu ñöôïc thì hoï laïi tìm nhöõng chöõa cao xa. Thay vì duøng chöõ: “Nhö dao saét cheùm ñaù” Thì laïi duøng chöõ : “ Nhö ñao phaù thaïch”. Hoaëc thay vì: “Mau quaù thì khoâng thaønh ñaït” thì laïi duøng: “Duïc toác baát ñaït” hoaëc: “Traûm thaûo tröø caên, tröïc nhaät truy phong”
Haõy truy tìm nhieàu lyù chöùng cho yù roõ raøng hôn haàu thuyeát phuïc deã hôn; Neáu moâ taû tình yeâu thöông Chuùa ñoái vôùi keû aùc laãn ngöôøi thieän thì sao ta khoâng noùi veà bieån caû bao la ngaøn naêm qua Chuùa ñaõ nuoâi vaø cho sinh soâi naåy noãi khoâng bieát bao laø sinh vaät cho con ngöôøi. Ai ñaõ troàng hoa khaép theá giôùi cho ta laáy höông lieäu. Ai nuoâi muoâng thuù treân röøng? Ai ñaõ laøm caùc maïch nöùôc ngaàm cho chuùng ta khoûi phaûi ra soâng, maø chæ caàn ñaøo gieáng laáy nöôùc uoáng?… Neáu noùi veà söï ñoùi khaùt cuûa taâm linh con ngöôøi thì taïi sao ta khoâng trích daãn nhöõng vaán ñeà tröôùc maét nhö: nhieàu toân giaùo ñaõ laäp neân laøm chi, taïi sao con ngöôøi laïi ñi xem tranh, nghe nhaïc kòch, ñoïc tieåu thuyeát? Haù chaúng phaûi ñieàu ñoù laø hieän töôïng cuûa nhu caàu khaùt voïng con ngöôøi.
Haõy traùnh ñi nhöõng caâu vaên quaù daøi vì deå laøm cho ngöôøi ta roái ñaàu, khoâng laõnh hoäi ñöôïc. Haõy tìm nhöõng caâu vaên ngaén goïn suùc tích ñaày ñuû yù nghóa.
Traùnh loái noùi mô hoà: Neáu chuùng ta baûo raèng: Chuùng ñang soáng trong moät theá giôùi hö maát neân haõy laùnh xa nhöõng caùm doã cuûa noù. Nghe thì coù veû vaên chöông ñaáy chöù, theá nhöng hoäi chuùng chaúng hieåu theá giôùi. Vaø treân heát baïn phaûi thoâng hieåu nhöõng leõ ñaïo caên baûn vaø nhöõng vaán ñeà maø mình muoán cho hoäi chuùng hieåu vaø coá gaéng tìm nhöõng chöõ naøo ñeå dieãn taû noù. Khi baïn muoán laäp laïi ñieàu heä troïng naøo thì haõy tìm nhöõng töø ñoàng nghóa ñeå traùnh ñôn ñieäu vaø truøng laäp. Neáu ôû treân ñaõ duøng töø “maâu thuaån” Thì keá ñeán phaûi duøng chöõ “Traùi ngöôïc nhau” Neáu baïn ñaõ duøng chöõ “Ngaøi ñaõ haï giaùng, laø ngöôøi” thì sau ñoù haõy duøng töø “Thöôïng Ñeá ñaõ hoaù thaân thaønh kieáp ngöôøi thaáp heøn” Baïn hieåu chöù. Laäp laïi moät yù nhöng laø khaùc töø, ñoù laø moät ngheä thuaät maø baïn phaûi coâng phu laém.
Haõy duøng hình aûnh ñeå laøm saùng toû yù töôûng: Baïn thöôøng nghe ngöôøi ta noùi: OÀn aøo nhö caùi chôï, ñaùm hoïc troø tuoân ra saân, giôø ra chôi nhö moät ñaøn ong vôõ toå… Thay vì ta noùi: “Hoï vui möøng khoân xieát” thì haõy noùi “Hoï vui nhö tìm ñöôïc ñöùa con bò laïc maát”. Neáu baïn ñeå yù saùch Chaâm ngoân seõ cho baïn nhieàu thí duï veà ñieàu naøy: Chaâm 20:20, 25:28, 27: 3;22… Thænh thoaûng ta cuõng duøng caùch ñoái chieáu ñeå laøm saùng toû yù hôn Giaêng 21:25, Mathiô 7:24-27, KT 6:14.
Thay vì noùi “Ngaøi yeâu chuùng ta laém” thì haõy noùi “Ngaøi yeâu chuùng ta hôn chính chuùng ta. Thay vì noùi “Goâliaùt laø ngöôøi khoång loà to lôùn laém” thì neân noùi “Goâliaùt to khoeû nhö moät con voi maø Davíd nhö moät con meøo nhoû”…
2. Linh hoaït:
Toâi ñang vieát nhöõng doøng chöõ maø baïn ñang ñoïc, trong moät taâm traïng laø toâi seõ giaûng daïy ñieàu naøy treân toaø giaûng vaø toâi töôûng töôïng raèng baïn ñang ñöùng tröôùc maét toâi. Toâi nhö ñang noùi chuyeän vôùi thính giaû baèng xöông baèng thòt ñaây, toâi khoâng xa laï baïn ñaâu, toâi muoán noùi thaáu vaøo loøng baïn ñoù. Nhöõng doøng chöõ vöøa roài noù muoán noùi raèng nhôø ñoù maø toâi coù loái vaên töï nhieân. Vaäy khi soaïn baøi baïn ñöøng neân chæ töôûng raèng vieát vaên maø laø moïi lôøi noùi kheùo leùo ñöôïc saép ñaët cho deã nghe –ñoù chính laø lôøi vaên töï nhieân linh hoaït.Baïn phaûi vieát baøi giaûng laø sao khi leân dieãn ñaøn ñöøng leâ theâ, daøi doøng, ru nguû nhöng haõy noùi töï nhieân, chaân thaønh, dòu daøng.
3. Ngaén goïn:
Ñöøng neân caàu kyø vaên chöông quaù khieán ngöôøi nghe phaùt ngöôïng vì noù roãng tueách, loá bòch khieán hoï khoù chòu vaø khinh bæ baïn.
Sao laïi noùi: “ Trong moät buoåi chieàu thu hoang vaéng, khi aùnh naéng chæ coøn ñoïng laïi treân ñænh cao cuûa vaøi ngoïn caây beân trieàn nuùi, thì caùc nhaø thoâng thaùi Ñoâng Phöông ñaõ aâm thaàm ra ñi veà moät nôi khoâng heà bieát tröôùc” Thöa baïn chæ neân duøng lôøi vaên naøy ñeå keå chuyeän trong saùch cho ñoïc giaû chöù ñöøng duøng trong baøi giaûng. Nghe buoàn cöôøi. Haõy noùi ngaén goïn nhö sau: “ Buoåi saùng tinh söông hoâm ñoù, khi maø Sara coù leõ coøn trong giaác nguõ thì Aùpraham daãn ñöùa con trai yeâu quí mình höôùng veà ñænh nuùi Moâria.”
4.Caûm ñoäng
Baïn phaûi choïn lôøi vaên, töø naøo vaø caû caùch noùi theá naøo cho hoäi chuùng caûm ñoäng, ñoù laø ngheä thuaät. Traùnh nhöõng töø ngöõ khoâ cöùng quaù.
Luca 7;36-50 “Maùi toùc ngöôøi phuï nöõ – noù laø bieåu hieän cuûa vinh hieån vaø giaù trò cuûa naøng. Nhöng naøng ñaõ cuùi xuoáng, cuùi thaät thaáp xuoáng döôùi chaân Ngaøi, naøng töôùc loät heát vinh quang giaù trò ñoù chæ vì naøng ñaõ nhaän ñöôïc hai ñieàu: Moät con ngöôøi toäi loãi xaáu xa ñaõ ñöôïc moät Ñaáng Toái Cao troïng thaùnh khieát yeâu thöông. Vì ñoù naøng laáy toùc lau chôn Ngaøi. Nhöng ôû phaàn naøy thì caùch noùi seõ ñaït ñeán keát quaû nhieàu hôn laø caùch haønh vaên, vì haønh vaên coù caûm ñoäng maø caùch noùi khoâ cöùng thì keå nhö thaát baïi hoaøn toaøn.
5. Thay ñoåi
Moät soá ngöôøi ñaõ laâm vaøo tình traïng laø ru nguû hoäi chuùng bôûi gioïng noùi ñeàu ñeàu nhö caùi quaït maùy bò hö hoaëc nhö moät nhaø maùy deät. Bi ñaùt hôn laø lôøi vaên moät chieàu moät caùch.
Thæng thoaûng baïn haõy thay ñoåi caùch duøng töø vaø ñaûo ngöõ. Baïn coù thaáy caùc caâu naøy gioáng nhau khoâng : “Neáu chuùng ta choïn laáy haønh ñoäng nhö vaäy laø phi lyù hay Thaät laø phi lyù neáu chuùng ta coù quyeát ñònh nhö vaäy” ; “Sao baïn khoâng keát öôùc vôùi Ngaøi hoâm nay ? hay Ai seõ laø ngöôøi baèng loøng keát öôùc vôùi Ngaøi giôø naøy ?” ; “Toâi khuyeân baïn haõy tieáp nhaän Ngaøi ñeå Ngaøi daãn ñöa ñôøi soáng baïn, baûo veä, chaêm soùc baïn hay Ñeâm nay baïn seõ ñi veà ñaâu khi cuoäc ñôøi coâ ñôn cuûa baïn khoâng ñeå Cöùu Chuùa Jeâsus laøm baïn mình hay Ngaøy mai baïn seõ veà höôùng naøo trong moät cuoäc ñôøi khoâng coù ñònh höôùng?”.
Vaäy thay vì baïn giöõ nguyeân caâu vaên thì haõy ñoåi vò trí cuûa chuû töø, ñoäng töø, traïng töø , tuùc töø…. Thì ngöôøi ta seõ thích thuù khoâng chaùn.
Ñeå thuyeát phuïc phaàn naøy, toâi xin môøi baïn haõy tham chieáu lôøi vaên thay ñoåi naøy trong saùch Gioùp, Thi, Nhaõ, Truyeàn, Chaâm… Vì toâi e sôï baïn ñaõ nhieãm naëng tinh thaàn löôøi bieáng cuûa chuû nghóa caûm xuùc maø cho raèng ñaày daãy Ñöùc Thaùnh Linh laø ñuû.
6. Trong saùng
Traùnh lôøi vaên quaù ö bình daân, moäc maïc nhö: Khöùa, haén, aû, chaëc cuûa, maát daïy, tanh baønh, luïc teïc… ñaây laø loái duøng chöõ cuûa nhöõng ngöôøi buoân gaùnh baùn böng, nhöõng tay anh chò leà ñöôøng.
Cuõng haõy traùnh caøng nhieàu caøng toát duøng chöõ ngoaïi quoác xa laï vôùi hoäi chuùng nhö Moa, toa hoaëc ñoïc nhöõng caâu danh ngoân, thaønh ngöõ baèng tieáng ngoaïi quoác. Cuõng ñöøng duøng caùc caâu tieáng loùng hay vaên chöông coå kính khoù hieåu, cuõng traùnh luoân vieäc trích daãn quaù nhieàu nhöõng caâu quaù trieát lyù, mô hoà.
7. Thaønh thaät, hoàn nhieân
Taïi sao coù nhieàu ngöôøi aên noùi tröôùc coâng chuùng raát töï nhieân ? Coù duyeân ? Deã meán ? Vì hoï thaønh thaät caùch lòch söï, khoâng loá bòch, caùch noùi hoï deã taïo neân caûm tình. Thaønh thaät laø moät ñöùc tính caàn thieát cho baïn ñoù, ñöøng ñoùng kòch ta ñaây hoaëc maëc caûm quaù ñoä. Ñöøng coá gaéng taïo cho ngöôøi khaùc söï kính troïng, ñöøng coá taïo cho mình caùi phong caùch cuûa moät dieãn giaû löøng danh, hay laø oâng noï baø kia. Haõy coù thaùi ño,ä taâm tình taàm thöôøng cuûa moät con ngöôøi ñuùng nghóa. Nhôø ñoù baïn trôû neân thaân thöông vôùi hoäi chuùng raát deã daøng. Khi ñaõ hieåu ñöôïc nhö vaäy, yù thöùc nhö vaäy thì baïn seõ vieát baøi giaûng trong moät lôøi vaên noùi töï nhieân, deã meán.
8. Ñaày nhaïc ñieäu
Baïn haõy neân vieát töøng caâu maø trong ñoù baïn taïo neân baèng traéc, traàm, boãng thay vì gioïng ñeàu ñeàu.
Haõy nghe lôøi vaên cuûa C.H.Spurgeon “Khoâng moät loaøi hoa naøo ñöôïc maøu xanh khaû aùi nhö nhöõng caây hoa moïc döôùi chaân ngoïn nuùi quanh naêm tuyeát giaù. Khoâng coù nhöõng vì sao laáp laùnh naøo ñeïp baèng nhöõng vì sao moïc treân neàn trôøi ñòa cöïc. Khoâng coù loaïi nöôùc naøo ngoït cho baèng nöôùc pheøn ra giöõa caùt cuûa sa maïc. Vaø cuõng khoâng moät ñöùc tin naøo quyù baèng ñöùc tin ñaõ chieán thaéng giöõa nghòch caûnh”.
Khoâng nhöõng noùi maø cuõng phaûi vieát vaên sao cho ngöôøi nghe, ñoïc thaáy höùng thuù, phaán khích ñeå haønh ñoäng maø khoâng meät moõi, buoàn nguû.
10. Ñoäc ñaùo, khoâng taàm thöôøng
Ñoäc ñaùo khoâng coù nghóa laø quaùi dò, loá bòch, khaùc ñôøi…
Nhöng noù laø caùi gì cuûa rieâng baïn maø ra. Baïn ñaõ hieåu vaán ñeà caùch vöõng chaéc, ñaõ tieâu hoaù ñöôïc ñieàu baïn saép noùi vaø tröôûng thaønh trong söï giaûng daïy. Baïn phaûi coù moät loái haønh vaên rieâng tö cuûa mình nhöng laø caùch haønh vaên cao ñeïp, thanh tao. Ñoù laø caùi töï nhieân ñeán sau nhieàu ngaøy thaùng baïn töï trau doài trong lónh vöïc naøy.
11. Phuø hôïp muïc ñích
Theo Louis Rambaud, oâng phaân bieät ba loaïi vaên : Vaên theå ñôn sô, vaên theå ñieàu hoaø, vaên theå troïng theå.
Vaên theå ñôn sô : Duøng cho giaùo huaán, töôøng thuaät hay bieän luaän.
Vaên theå ñieàu hoaø : Ñeå dieãn taû ngheä thuaät, thô ca, nhöõng ñieàu caàn phaûi laøm caûm ñoäng.
Vaên theå troïng theå : Duøng cho nhöõng dòp leã, ñeå ca tuïng ai – caùi gì…
Baïn phaûi khoân ngoan bieát duøng vaên chöông nhö theá naøo cho hôïp lyù, hôïp hoaøn caûnh, hôïp vaán ñeà. Ñöøng chæ cöùng ngaét trong caùch haønh vaên maø thoâi.
2. Noùi chuyeän haøng ngaøy.
Ñeå boå tuùc cho caùch haønh vaên toát hôn, thì baïn haõy daønh chuùt ít thôøi giôø ñeå suy gaãm vaø ñieàu chænh veà lôøi aên, tieáng noùi haøng ngaøy cuûa mình. Vì neáu thaát baïi trong ñieàu naøy thì cuõng raát khoù thaønh coâng treân toaø giaûng. Vì bôûi söï ñaày daãy trong loøng maø mieäng môùi noùi ra.
Neáu muoán taäp luyeän ngheä thuaät noùi chuyeän tröôùc coâng chuùng coù hieäu quaû thì phaûi taäp noùi chuyeän vôùi nhöõng ngöôøi haøng ngaøy maø mình gaëp. Chôù xem thöôøng vieäc nhoû naøy, vì taäp hôïp taát caû caùc lôøi noùi cuûa baïn trong moät ngaøy thì baïn seõ thaáy khoù khaên hôn.
a. Haõy söûa lôøi vaø choïn gioïng noùi vôùi nhöõng yù töôûng toát gaây caûm tình trong khi noùi chuyeän.
b. Phaûi bieát nhaän xeùt, phaân tích, toång hôïp trong töøng vaán ñeà moät. Taäp thaûo luaän, taäp ñaët vaán ñeà. Thænh thoaûng ta thöû phaân tích xem moät thôøi trang trong hai thaäp kyû qua, roài ñaùnh giaù veà söï haøo nhoaùng giaû doái cuûa noù ñaõ meâ hoaëc con ngöôøi tieâu phí cho noù ra sao. Hoaëc nhaän xeùt veà caùc cuoäc Caùch maïng treân theá giôùi, roài ñaët vaán ñeà thaûo luaän vôùi baïn beø.
c. Teá nhò : Khi phaùt ngoân phaûi ñaén ño, choïn lôøi vaø caùch noùi sao cho deã nghe, lòch söï, traùnh gaây khoù chòu (Chaâm 12:14, 15:29).
d. Traùnh haùch dòch, ra lònh, keânh kieäu. Ñöøng duøng quyeàn uy ra leänh maø chæ haõy thueát phuïc baèng lôøi noùi kheùo leùo hôn laø mònh lònh. Haõy quan saùt Math 16:13-20, Laù thö Phileâmoân. Nhaát laø hoïp Ban trò söï, haõy höôùng daãn lôùp treû. Ñöøng yû mình coù chöùc vuï hay lôùn tuoåi maø aên noùi ngang taøng, phaân ngang buûa cuûi, nhö duøi ñuïc chaám nöôùc maém. Haõy noùi : “Toâi xin ñöôïc môøi oâng A laøm…thay vì noùi Toâi chæ ñònh oâng A phaûi laøm…” hoaëc “Toâi xin ñeà nghò, toâi xin trình baøy chöù ñöøng noùi toâi seõ daïy anh em”.
5. Thaønh thaät vôùi chính mình, baïn seõ khoâi haøi duyeân daùng. Khi ñaõ thaønh thaät baïn seõ thaáy caû öu laãn khhuyeát, sôû tröôøng, sôû ñoaûn cuûa mình vaø baïn seõ nhanh choùng ñöôïc moïi ngöôøi quyù meán, quan taâm. Taïi sao khoâng thaønh thaät ? Vì côù maëc caûm naëng quaù neân tìm caùch choáng ñôõ, aên noùi göôïng gaïo, meät moõi khoâng töï nhieân. Coù ngöôøi doát ngoaïi ngöõ, chæ baäp beï vaøi ba tieáng maø thay vì thaønh thaät thì hoï coá gaéng daáu kín ñieàu ñoù vaø coá taïo cho ngöôøi khaùc caùi caûm giaùc raèng mình ñaõ thoâng hieåu noù, vaø chính ñoái töôïng ñoù cuõng ñau khoå, naëng loøng. Baïn thöõ töï nhaän mình baát khieát tröôùc moïi ngöôøi ñi, seõ coù nhieàu ngöôøi ñeán laøm baïn vôùi baïn ngay, nhöng neáu baïn cöù töï cho mình toát thì nhieàu ngöôøi seõ laùnh xa baïn.
Nhöng ñöøng hieåu laàm “thaønh thaät laø töï nhieân… nhö con vaät”. Moät soá ngöôøi hieåu sai nhö vaäy neân töï ñoäng môû tuû laïnh chuû nhaø laáy ñoà aên, töï vaøo phoøng nguû rieâng cuûa vôï choàng nhö nhaø, moät soá ngöôøi thì boâ loâ ba la caùi mieäng, cöôøi giôõn quaù trôùn maát caû tö caùch, ñuøa giôõn treân khuyeát taät ngöôøi khaùc, duøng caû teân toäc cuûa baïn beø ra maø ñuøa. Ngöôøi nhö theá chaén chaén ñaõ maát uy tín tröôùc khi leân toaø giaûng.
Nhöng thaønh thaät cuõng khoâng coù nghóa laø baïc nhöôïc, e leä, ruït reø, kheùp neùp, nhaân nhöôïng thaùi quaù seõ sinh ra giaû hình. Coù nhöõng ngöôøi hoâ to raèng : “Toâi khoâng coù taøi gì heát nhöng trong thaâm taâm raát muoán moïi ngöôøi toân troïng, ca tuïng thaønh quaû nhoû beù cuûa mình, hoï raát laø khoù chòu khi nghe ai cheâ ta giaûng dai, giaûng dôû, giaû doái, caø giöït…
6. Ít noùi : Chaâm 10:14,19 ; 12:13,23 & 17:27,28.
Theo Pytharore “Noùi laø gieo, nghe laø gaët”. Ngöôø ít noùi seõ laø ngöôøi bieát nghe nhieàu. Ngöôøi suy nghó nhieàu seõ phaùt ngoân ít. Ngöôøi ít noùi ngaøy caøng khoân, ngöôøi noùi nhieàu ngaøy caøng doát. Ngöôøi ít noùi khoâng coù nghóa laø im laëng nhöng laø noùi ñuùng luùc, ñuùng choã, ñuùng ñieàu, ñuùng ngöôøi nghe vaø noùi caùch hôïp lyù. Ngöôøi ít noùi seõ ñöôïc quan taâm nhieàu hôn. Baûn ngaõ hay phoâ tröông trong lôøi noùi nhieàu.
7. Nghe tröôùc khi noùi : Chaâm 18: 13 ; 26: 13 & 27:6, Giacoáp 1:19.
Ngöôøi noùi nhieàu khoâng muoán nghe ai maø chæ muoán phoâ baøy “kieán thöùc vó ñaïi”cuûa mình ra. Haõy taäp nghe, ñoù laø moät trong nhöõng caùch thaønh coâng khi giao tieáp. Coù nhöõng ngöôøi muoán toû cho ngöôøi khaùc taøi hieåu bieát cuûa mình ñeán noãi ñöôïc bieát danh laø “ñaøi phaùt thanh”, hoï muoán ñöôïc moïi ngöôøi quan taâm bieát ñeán nhö moät nhaân vaät huyeàn thoaïi, laø ngöôøi quan troïng nhö theå raèng neáu khoâng coù hoï thì theá giôùi nhö voâ nghóa. Ñeán noãi hoï phòa chuyeän ra ñeå noùi, xía vaøo chuyeän noäi boä gia ñình cuûa ngöôøi khaùc maø khoâng heà maéc côõ, hoï muùa rìu qua maét thôï, pheâ phaùn taát caû nhöõng gì nghe thaáy. Baïn haõy neân laùnh xa ngöôøi ñoù, keûo e baïn laây nhieãm beänh naøy thì keå nhö maát uy tín.
8. Caån thaän : Chaâm 21:23 & 11:22.
Chöa haún taát caû ñeàu cuøng moät tö töôûng vôùi baïn, neân ta haõy doø hoûi töø töø, tìm caùch ñaët vaán ñeà – thaêm doø, ñöøng ñöôøng ñoät ñöa moïi ngöôøi vaøo yù ta ngay. Ta haõy doø hoûi : “Khoâng bieát coù neân khoâng khi …” hoaëc “Coù ngöôøi ñeà nghò…”.
Khi khen hay cheâ moät ai haõy thaät teá nhò, ñöøng bôm leân quaù cuõng ñöøng ñaïp ngöôøi ta teù xuoáng (Giuñe 23, Chaâm 12:28 & 25:11,25)
9. Vò tha vaø cao thöôïng : Chaâm 12:25.
Duø trong nhöõng tình huoáng raát bi ñaùt, baïn haõy toû ra trong lôøi noùi ñaày aân haäu, oân hoaø ñeå taïo baàu khoâng khí thaân thöông (Chaâm 10:11,20 ; 12:14 ; 16:24 ; 20:3 ; 21:9 & 13:20).
10. Ñöøng pheâ phaùn moät ai vaéng maët
Ngaäm maùu phun ngöôøi do mieäng mình.
11. Haõy bieát caùch chaát vaán khoân ngoan.
12. Ñöøng noùi veà ta nhieàu quaù, hoaëc khen con ta, vôï ta vaø gia toäc ta : Chaâm 27:23.
13. Ñöøng noùi ñeán khuyeát taät cuûa ngöôøi khaùc roài chaâm bieám ñuøa côït.
14. Ñöøng cöôùp lôøi keû khaùc : Chaâm 29:20.
15. Ñöøng cöù maõi nhaùi ñi nhaùi laïi thaønh ngöõ, ca dao, tuïc ngöõ trong saùch vôû quaù e raèng ngöôøi nghe seõ ngöôïng, maát thieän caûm.
16. Ñöøng noùi ñieàu gì chöa bieát, chöa roõ, chöa ñuû.
17. Coù thì noùi coù, khoâng thì noùi khoâng – ñöøng theâm maém daëm muoái : Mathiô 5:37.
18. Kín mieäng : Chaâm 11:13 ; 18:8 & 20:1.
19. Lôøi noùi thanh tao, ñöøng coäc coác. Ñöøng baøo chöõa khuyeát taät naøy raèng “Taùnh toâi thaúng nhö ruoät ngöïa”, thaát baïi ñaáy !
20. Ñöøng haáp taáp, töø töø noùi chuyeän ñaâu ra ñoù. Tính haáp taáp chæ daønh cho daân anh chò.
21. Ñöøng suùt ruoät ra heát, taâm söï vôùi moïi ngöôøi taát caû. Ñöøng ñi tìm caùch aên maøy tình thöông haïi cuûa tha nhaân.
22. Haõy suy tö nhieàu, chín chaén. Nung naáu tö töôûng cho chín muoài roài haõy phaùt bieåu. Coù ngöôøi raát caïn côït trong lôøi noùi, noâng noãi, ñaàu oùc roãng tueách, khoâng coù gì laø saâu saéc, aáu tró trong moïi tö töôûng, thaønh kieán laãn ngu doát. Baïn haõy traùnh xa hoï ngay, neáu khoâng daïy doã höôùng daãn hoï ñöôïc “Chôù ñaùp vôùi keû ngu si tuyø söï ngu daïi noù e con gioáng nhö noù chaêng” (Chaâm 26:4, Truyeàn 7:15-18).
23. Ñöøng neân pheâ phaùn ai giöõa taäp theå, vì neáu nhö theá laø baïn muoán bieán baïn thaønh thuø, neáu muoán goùp yù thì chæ giöõa hai ngöôøi maø thoâi, duø baïn laø ngöôøi laõnh ñaïo.
24. Ngöôøi bieát toân troïng lôøi noùi mình laø ngöôøi coù loøng töï troïng, beøn khoâng seõ khoâng coù ai troïng neå mình caû.
25. Haõy giöõ chöõ tín trong lôøi noùi, lôøi höùa. Vì neáu khoâng thì laøm sao ngöôøi ta daùm tin nhöõng gì anh giaûng daïy vaø caàu nguyeän tröôùc hoäi chuùng ? Neáu baïn thaát tín trong lôøi höùa haøng ngaøy vôùi moïi ngöôøi thì baïn ñöøng mong gì baày chieân tín nhieäm môøi baïn giaûng daïy nöõa.
Toùm laïi neáu baïn thaønh coâng trong giao tieáp haøng ngaøy thì baïn ñaõ taïo ñöôïc 50% thaønh coâng trong chöùc vuï giaûng daïy roài ñaáy. Vaäy baïn haõy baét ñaàu quan taâm ñeán ñieàu naøy nhö laø moät phaàn trong chöùc vuï ban truyeàn Lôøi Söï Soáng.
4-Khoa noùi chuyeän tröôùc coâng chuùng:
1-Moâise cuõng sôï vaán ñeà naày.
5-Reøn luyeän oùc quan saùt:
6. Quan saùt (Gioùp 12:7, Thi 19:1 & 97:6).
Baïn phaûi coù oùc nhaän xeùt, quan saùt, löu taâm, soát saéng, phaân tích toång hôïp pha theâm moät chuùt tính haøi höôùc, chaâm bieám moät caùch teá nhò veà nhöõng söï kieän xaûy ra chung quanh nhöõng dieãn tieán haøng ngaøy trong moät lónh vöïc sinh hoaït xaõ hoäi qua baùo chí, saùch vôû, ti vi, ñoái thoaïi, tieáp khaùch. Chaúng haïn khi bieát coù nhieàu hoäiphuï nöõ thì baïn haõy töï ñaët caâu hoûi : Taïi sao khoâng thaáy boùng daùng hoäi phuï nam ? Hay khoâng thaáy coù hoäi ñaøn oâng goaù maø chæ coù hoäi ñaøn baø goaù ? Hay töï hoûi : Lôùn hôn coù phaûi maïnh hôn chaêng ? Theá thì giöõa con voi vaø con ngöôi ai maïnh hôn ai ? Ñònh laïi töø ngöõ: Maïnh coù nghóa laø gì ? Trong lòch söû loaøi ngöôøi ai ñaõ veõ kieåu maãu cho caùc loaøi hoa thieân nhieân vaäy ? Coù khi naøo ñoù ta thöû quan saùt moät caùch ñaày kòch tính : Ñaàu xoùm naøy coù hai con choù ñang suûa caén nhau ñeå giaønh giöït moät khuùc xöông, roài beân caïnh ñoù hai chaøng trai haøo hoa ñang ñaám ñaù nhau ñeå giaønh laáy moät coâ gaùi . Roài töï hoûi xem giöõa ngöôøi vaø vaät khaùc vaø gioáng nhau choã naøo ? Ta laïi thöû quan saùt ñoái chieáu nhöõng gì xaûy ra trong chính tröôøng, trong thöông tröôøng vaø trong toå chöùc cuûa moät Giaùo hoäi Cô ñoác coù ñieåm naøo laø gioáng nhau ?
Haõy quan saùt loái duøng thí duï vaø aån duï cuûa Chuùa Jeâsus : Nhöõng vaán ñeà thaät gaàn guõi vôùi con ngöôøi, thieân nhieân, maøu saéc, phong tuïc ñòa phöông. Ñaây laø moät trong nhöõng ñieåm ñem laïi ñaày haøo höùng cho keû giaûng laãn ngöôøi nghe. Laøm sao khoâng thích thuù ñöôïc khi muoán khuyeân raên ngöôøi nghe veà traät töï trong Hoäi thaùnh, baïn moâ taû veà moät soá caùch caáu truùc cuûa loaøi hoa, cuûa caùc caønh caây, caùch traät töï - vónh cöõu cuûa caùc boä phaän chi theå trong con ngöôøi vaø nhieäm vuï kyø dieäu cuûa caùc giaùc quan. Ta thöû hoûi hoäi chuùng xem coù moät ngaøy naøo ñoù loå muõi khoâng coøn thích laøm khöôùu giaùc vaø loå tai noäp ñôn xin veà höu hoaëc xin thuyeân chuyeån coâng taùc qua boä phaän thò giaùc, thì baïn ñaõ bieát chaéc raèng chuùng ta seõ ñöa “sieâu nhaân” naøy taïm truù ôû ñaâu !
Thænh thoaûng baïn cuõng neân döøng beân leà ñöôøng, hoûi thaêm chaát vaán ngöôøi baùn haøng rong xem ñoát phong long coù nghóa laø gì ? Hoûi thaêm moät phu xích loâ veà thaân phaän cuoäc ñôøi, hoûi xem sinh vieân nghó gì veà töông lai. Vôùi caùch ñoù baïn tìm hieåu xem taâm traïng cuûa beø baïn mình. Baïn haõy quan saùt xem caùch tieáp ñoùn khaùch caùch nieàm nôõ cuûa caùc nhaân vieân nhaø haøng, cuûa nhöõng chuû tieäm baùn ñoà nöõ trang, ñoà gia duïng roài ñoái chieáu laïi caùch tieáp ñoùn ñaõ coù cuûa moät ngöôøi Truyeàn ñaïo trong nhaø thôø khi thaêm vieáng vaø töï hoûi baáy laâu nay ta tieáp khaùch nhö vaäy coù ñöôïc chaêng ? Ta haàu vieäc anh em mình nhö vaäy vì löông hay vì Chuùa ?
Roài moät ngaøy noï, trong moät tröa heø oi aû, baïn laéng nghe xem caùch rao baùn haøng rong cuûa moät ai ñoù trong ñöôøng heõm ñeå baùn cheø vaø haõy ñoái chieáu caùch giaûng daïy cuûa ta xem caùch noùi chuyeän tröôùc coâng chuùng cuûa ta coù ñaït khoâng ? Neáu ngöôøi baùn cheø noùi theo nhö vaên vò, vaên saéc, vaên khí cuûa ngöôøi Truyeàn ñaïo cuûa ta thì thoï coù baùn ñöôïc heát gaùnh haøng hay mang heát gaùnh haøng veà nhaø deïp ngheà qua moät beân ?!
Haõy ñeå yù xem caùch quaûng caùo cuûa caùc haõng, caùc coâng ty dòch vuï thöông maïi vaø töï hoûi taïi sao ta khoâng theå laøm nhö vaäy ñoái vôùi Lôøi Chuùa ? Khi giaûng daïy veà Ñaáng Christ laø ñaàu Hoäi thaùnh, sao ta khoâng moâ taû cho hoäi chuùng veà hoaït ñoäng kyø dieäu cuûa boä oùc con ngöôøi ? Khi giaûng Thi 139 sao ta khoâng tìm hieåu vaø trình baøy moät phaàn naøo hoaït ñoäng kyø dieäu cuûa thaân theå maø buoäc ta phaûi söu taäp taøi lieäu töø nhaønh y khoa ? Phaûi quan saùt vaø tích luõy raát nhieàu taøi lieäu veà söï kyø dieäu cuûa thieân nhieân thì laøm sao khoâng khieán cho hoäi chuùng thích thuù söï giaûng daïy qua Thi 104 phaûi khoâng baïn ? OÂ ! Hoäi chuùng seõ yeâu meán vaø kính phuïc ngöôøi chaên baày bieát bao khi hoï thaáy ñöôïc loøng taän tuïy cuûa ngöôøi tìm ra nhöõng thöùc aên nuoâi chieân caùch thaät khoù nhoïc beân caïnh söï khoù nhoïc thaêm vieáng chaêm soùc ! Baïn muoán giaûng veà chuû ñeà cuûa söï taùi laâm thaät haøo höùng khoâng ? Haõy baét ñaàu ngay vaø kieân trì theo doõi, thu thaäp taát caû nhöõng tin töùc naøo ñang xaûy ra treân theá giôùi trong taát caû caùc lónh vöïc, qua moïi phöông tieän truyeàn thoâng – laø nhöõng ñieàu ñang öùng nghieäm caùc lôøi tieân tri trong Kinh thaùnh … Baïn coù hình dung ñöôïc raèng, ñeå moâ taû cho ñoaïn vaên Roâma 1:18-20 thì Phaoloâ ñaõ phaûi quan saùt moïi teä traïng xaõ hoäi raát kyõ khoâng ? Khi vaøo beänh vieän, baïn haõy chòu khoù quan saùt moïi ngöøôi vaø phaân tích thöû xem taâm traïng, öôùc mô vaø noãi tuyeät voïng cuûa hoï. Roài khi coù dòp hieän dieän taïi nghóa trang, baïn haõy ñoïc teân tuoåi – thaân theá cuûa töøng ngöôøi ñöôïc khaéc ghi treân bia moä roài ñoái chieáu vôùi nhöõng gì Kinh thaùnh noùi ñeán nhaát laø saùch Truyeàn ñaïo, chaéc chaén baïn seõ thaáy naûy sinh ra raát nhieàu söù ñieäp thöïc tieãn cho hoäi chuùng vaø chaéc laø chính baïn cuõng thích thuù maø giaûng daïy nöõa ! Naøy, baïn haõy leân treân nuùi, trong röøng, roài xuoáng bieån hoaëc haõy duøng oùc töôûng töôïng phong phuù cuûa mình ñeå phaûi tìm caâu traû lôøi : Ai ñaõ nuoâi caùc con chim, muoâng thuù vaø caù - toâm - cua – eách taïi nhöõng nôi ñoù Ai ñaõ döï bò kho taøng caây coû ñeå huùt khí Carbon do con ngöôøi thaûi ra roài laïi nhaû döôõng khí Oxy cho con ngöôøi duøng ? Taïi sao coù söï caân baèng sinh thaùi kyø dieäu vaäy ? Ai laø keû voâ tình hoaëc chuû möu phaù hoaïi söï caân baèng sinh thaùi ñoù ?
hoïc caùch nghieäm tuùc veà:TIEÁNG VIEÄT( Coù course baøi)
6-Ñònh nghóa laïi töø ngöõ:
keát öôùc,chöùc vuï,Hoäi Thaùnh,truyeàn giaùo,Laäp Hoäi Thaùnh,Ñöùc Thaùnh Linh,AÂn töù,Lôøi Rheùma, khaûi töôïng, Thaán Theå Chuùa, cöùu roãi, laõnh ñaïo,huaán luyeän,giaûng daïy,chieân,daân söï, moïi töø vaên hoïc, trieát hoïc, thaàn hoïc vaø xaõ hoäi khaùc,
keát öôùc, ñònh öôùc, dònh leä, öôùc leä, dònh luaät. quyb luaät, boä luaät.
Lyù tính, ñaëc tính, taâm tiùnh, thuoäc tính, caù taùnh, baûn tính, ñoái laäp, ñoäc laäp
nhaân tính , nhaân caùch,
danh ngoân ,ngaïn ngöõ,ca dao thaønh ngöõ ,tuïc ngöõ..
Saùng taïo khaùc vôùi cheá taïo.
tænh taâm, tænh trí, tænh taùo, tænh thöùc, tænh ngoä, tænh bô, tænh khoâ.
keát öôùc, ñònh cheá, hieäp ñònh, chæ ñònh, giaùm ñònh, kieân ñònh, thaåm ñònh.
Giaùo phuï khaùc vôùi phuï giaùo.
ghen gheùt, ghen töông.
7- Vaên phaïm:
-Haõy tìm saùch hoïc theâm veà vaên phaïm tieáng Vieät, caáu truùc, meänh ñeà,
-Ngöôøi Vieät maø la ngöôøi rao truyeàn Lôøi söï soáng ,khoâng cho pheùp baïn noùi sai vaên phaïm.
-Moät caâu thieáu chuû töø hoaëc tuùc töø hoaëc ñaët sai vò trí seõ thay ñoåi yù töôûng caùch nghieâm troïng.
8-Traùnh duøng tieáng loùng:
-Nhöõng töø nhö: soá-daùch, number-one, OK! daùch-laàu,baù-chaáy,
-Tieáng loùng khoâng thích hôïp choi vieäc trình baøy Chaân Lyù.
-Tieáng loùng cuõng khoâng thích hôïp cho giôùi tri heä-thoángöùc xaõ hoäi. Baïn seõ bò thaát baïi vaø bò pheâ phaùn neáu duøng ñeán noù.
-Neáu trong ngoân ngöõ baïn coù tieáng loøng thì ñoù laø haäu quaû cuûa söï giao tieáp haøng ngaøy, baïn ñaõ giao tieáp vôùi nhöõng thaønh phaàn khoâng toát trong xaõ hoäi hoaëc baïn ñaõ töï haï thaáp tieâu chuaån nhaân caùch cuûa mình.
-Haõy chaám döùt vaø laùnh xa ngay nhöõng ñoái töôïng laøm hö moi mieäng thaùnh thieän cuûa baïn.
